Radom 2010-05-22
Lotnisko Radom - Sadków.
Współrzędne geograficzne: 51.388N 21.212E.
Historia Miasta Radom.
Radom to piękne i typowo Polskie Miasto. Jego historia jest długa i bardzo ciekawa. Okolice obecnego Radomia były zamieszkiwane już w epoce mezolitu ( 8 000 – 4 400 lat pne ). Mieszkańcy trudnili się myślistwem, rybołówstwem, hodowlą zwierząt, a później także uprawą roli. Pierwsze wzmianki o osadzie założonej przez plemiona słowiańskie datowane są na przełom VIII i IX wieku naszej ery. Osada została założona na sztucznym nasypie w dolinie rzeki Mlecznej. W X wieku, osada przekształca się w gród warowny, w którym od XI wieku rozwija się handel. Także w XI weku, zbudowano pierwszy drewniany kościół, pod wezwaniem Świętego Piotra. Dlatego ta część późniejszego Miasta została nazwana Piotrówką. Pierwsze zapisy, o osadzie znajdujemy w bulli Papieża Hadriana IV, napisanej w 1155 roku.
Na początku XII wieku, powstała Kasztelania Radomska. Została ona lokowana na Prawie Polskim, a następnie Prawie Średzkim (XIII wiek). Około 1300 roku, wybudowano drugi murowany kościół pod wezwaniem Świętego Wacława Czeskiego. Był to okres chwilowego przejęcia władzy w Rzeczypospolitej Polskiej przez władców czeskich. Miasto rozwijało się bardzo dynamicznie, głównie z uwagi na położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Przez to, do Miasta przybywało wielu możnych panów, którzy przyznawali różnego rodzaju ulgi i przywileje. Czasy Kazimierza Wielkiego to szczególny rozdział w historii Miasta. Monarcha ten stworzył na pograniczu Małopolski pas obronny przed najazdami z Rusi i Litwy. W ramach tego projektu w okresie 1340-1360, władca dokonał przeniesienia Miasta w inne miejsce. Powstał w ten sposób bardzo silnie ufortyfikowany Nowy Radom. Otaczające go mury wybudowano nową metodą, przy użyciu polnych kamieni i cegły, co znacznie podnosiło solidność murów. W murach znalazły się trzy bramy: Krakowska, zwaną inaczej Iłżecką (u zbiegu dzisiejszych ulic Wałowej i Krakowskiej), Piotrkowska (koło dzisiejszej ulicy Szpitalnej) oraz Lubelska (przechodzącą przez obecną ulicę Rwańską). Wewnątrz murów znalazł się rynek, zamek obronny i kościół św. Jana Chrzciciela. Wkrótce po lokacji Miasta, dotychczasowe Prawo Średzkie zastąpiono korzystniejszym Prawem Zachodnim, które zapewniło mieszkańcom Radomia samorząd miejski i wpływ na rozwój osady. Dzięki stale postępującemu rozwojowi, Miasto nabierało coraz większego prestiżu i znaczenia społeczno-gospodarczego i politycznego. Literatura podaje, że Radom przez okres dwóch lat był nieformalną stolicą Polski. Istniała tu bardzo dobra szkoła, o dwupoziomowym systemie nauczania, o której randze świadczy fakt, że jej absolwenci byli później wyróżniającymi się studentami Akademii Krakowskiej. Za panowania Jagiellonów, Radom kilka razy był areną wydarzeń ważnych nie tylko dla Rzeczypospolitej Polskiej, ale i dla Europy. To tu w 1401 roku, podpisano pierwszy akt unii Polski z Litwą zwanej „Unią radomsko-wileńską”, a w 1505 roku, szlachta zebrana na sejmie radomskim, uchwaliła jeden z najdonioślejszych aktów polityki wewnętrznej kraju – konstytucję Nihil novi. Miasto jednak miało i swoje klęski. Częste pożary niszczyły gród, a brak dużej ilości mieszczaństwa uniemożliwiał szybką jego odbudowę. Od drugiej połowy XVI wieku, gospodarka tego rejonu przeżywała okres pewnej stagnacji, a już w latach dwudziestych XVII wieku, rozpoczął się czas niepowodzenia dla radomskiego grodu. Złą passę rozpoczęła morowa zaraza, która nawiedziła Radom w okresie 1622-1623, a po niej, w 1628 roku, miał miejsce wielki pożar. Największe straty Miasto poniosło w czasie najazdu szwedzkiego i najazdu siedmiogrodzkiego. W ogóle od tego momentu przyszły ciężkie czasy dla Rzeczypospolitej Polskiej. Zniszczeniu uległ wówczas między innymi, zamek królewski i klasztor sióstr Benedyktynek, znajdujący się za Bramą Lubelską. Ogromne były także straty w populacji Miasta. W 1661 roku, Miasto liczyło zaledwie 395 osób. Tempo odbudowy Miasta było bardzo powolne, ale prowadzone prace stopniowo zaczęły przynosić efekty. Przy Klasztorze Benedyktynek dostawiono nawet nowe budynki.
Praktycznie, od potopu szwedzkiego Miasto nieustannie styka się z wojskiem. Podczas tego najazdu, w Radomiu przebywała Polska Chorągiew pod dowództwem starosty radomskiego Mikołaja Podlodowskiego. Lecz oddział musiał ruszyć na pomoc Warszawie. Parokrotnie w Radomiu, przebywał dowodzący wojskami szwedzkimi nieokrzesany król Karol X Gustaw, ze swoim wojskiem. W grudniu 1655 roku, przez Miasto przeszedł 6-tysięczny szwedzki oddział. A w lutym 1656 roku, 11-tysięczna armia szwedzka, idąca na Lwów. Pod Zakrzewem, koło Radomia, Chorągiew kasztelana Sandomierskiego Stanisława Witowskiego, próbowała ich zatrzymać. Szwedzi w Radomiu ulokowali regiment dragonów. Wojska szwedzkie zostały wyparte z Radomia 6.08.1656 roku, przez idące z Jasnej Góry oddziały Tomasza Zamojskiego i Piotra Czarnieckiego. Szwedzi podczas odwrotu spalili Miasto. W dniu 21.08.1656 roku, koło Radomia, król Jan Kazimierz, razem z dowódcami (Stefan Czarniecki) wydali uniwersał wzywający chłopów do walki przeciw szwedom. Jednak już w styczniu 1657 roku, na Rzeczpospolitą Polskę najechał książę Siedmiogrodu, Jerzy II Rakoczy. Była to wyprawa wandalska, bez większego zamysłu politycznego. Lecz podczas niej, Radom znacznie ucierpiał.
W 1682 roku, do Radomia sprowadzono Zakon Pijarów, który znacznie przyczynili się do rozwoju szkolnictwa. Pierwszą szkołę zakon utworzył w kamienicach Rynku, zaś w 1785 roku, również z ich inicjatywy, powstało kolegium, którego gmach zaprojektował Antonio Solari. Wysoki poziom nauczania, bogata biblioteka i bardzo dobry teatr szkolny, zadecydowały o przyznawaniu zakonnikom różnego rodzaju wynagrodzeń. Zakon otrzymywał sumy pieniężne lub ziemię, za prowadzenie tak efektywnej działalności oświatowej. Obecnie w budynku kolegium ma swoją siedzibę Muzeum Okręgowe. W 1767 roku, w Radomiu katolicka szlachta zawiązała konfederację przeciw reformom Stanisława Augusta Poniatowskiego i Czartoryskich. Uznano wtedy prawa kardynalne szlachty (liberum veto, wolna elekcja, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi) za nienaruszalne. Mieszkańcy Radomia brali też udział w Powstaniu Kościuszkowskim. W 1794 roku, przez Radom przeszły oddziały pod dowództwem Tadeusza Kościuszki, zakładając obóz w pobliskiej wsi Kozłów. W Mieście został sformowany niewielki oddział pod dowództwem Dąbka vel Dobka, rozbity wkrótce pod wsią Lipowe Pole koło Opatowa przez moskali pod dowództwem Denisowa.
Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej Polskiej, Miasto znalazło się pod zaborem austriackim. Było wówczas stolicą cyrkułu i miejscem stacjonowania dużego garnizonu wojsk austriackich. Miasto było wówczas otoczone murami, ale nie było w nich koszar. Dlatego zabrano zakonnikom ich obiekty i przekształcono w koszary. Ten sam los spotkał obiekty parafialne.
Wyzwolenie spod zaboru austriackiego nastąpiło 30.06.1809 roku. W lipcu 1809 roku, w Radomiu głównodowodzący Polską Armią książę Józef Poniatowski, spotkał się z generałem Janem Henrykiem Dąbrowskim i innymi członkami korpusu oficerskiego. W Mieście uroczyście witano 2. Pułk Jazdy podpułkownika M. Fredro, który miał zadanie zaprowadzić urząd departamentu Księstwa Warszawskiego.
W marcu 1810 roku, wprowadzono podział Księstwa na 4 okręgi wojskowe obejmujące po 2 lub 3 departamenty, z siedzibami w Warszawie, Poznaniu, Lublinie i Radomiu. Na czele okręgu radomskiego stanął generał Michał Sokolnicki. Jego władza wybiegała znacznie poza funkcje administracyjne. Należały bowiem do nich sprawy szkoleniowe, wywiadowcze i organizacyjne. Do Radomskiego Okręgu Wojskowego Nr 4, przydzielony został 15. Pułk Piechoty (w maju 1811 roku, wszedł w skład I. brygady z 16. Dywizji Piechoty generała Józefa Zajączka).
Po włączeniu Radomia w skład Wielkiego Księstwa Warszawskiego, stał się on stolicą departamentu, okręgu wojskowego i sądowego, przechodząc okres dziwnego i chaotycznego rozwoju, jako ośrodek administracyjno-usługowy i gospodarczy. Większość budynków przekształconych przez Austriaków w obiekty wojskowe pozostała z tym samym przeznaczeniem. Sztab wojskowy znajdował się w budynku obecnego Ratusza w Radomiu. Stajnie wojskowe mieściły się we wsi Zamłynie (obecnie integralna część Miasta). Natomiast magazyn wojskowy został ulokowany przy Placu Targowym (obecnie Plac Stare Miasto). Przez co najmniej kilka lat w Mieście funkcjonował lazaret wojskowy, na potrzeby którego wykorzystywano obiekty klasztoru OO. Bernardynów.
Klęska Napoleona spowodowała wkroczenie do Miasta wojsk moskiewskich, na początku 1813 roku. W konsekwencji w 1815 roku, utworzono Królestwo Polskie, która było lojalne wobec cara. Na czele Wojska Polskiego stanął wówczas brat cara – wielki Książę Konstanty Mikołajewicz Romanow.
W wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego, Radom otrzymał rangę stolicy Województwa Sandomierskiego, która z czasem została przemianowana na gubernię radomską. Po włączeniu do niej również guberni kieleckiej (1845 roku), Radom stał się najważniejszym ośrodkiem władzy państwowej na obszarze między Wisłą i Pilicą. W tym też okresie zajęto się układem urbanistycznym i architektonicznym Radomia, który dotąd był w złym stanie. Lecz myli się ten, kto uważa, że zmiany te miały się przysłużyć Miastu. One miały służyć utrwalaniu siły wojskowej kolejnych okupantów. Największe straty poniósł Kościół Katolicki. Rozebrano drewniany kościół na Piotrówce. Wygnano siostry Benedyktynki, a w klasztorze zrobiono więzienie. Dla celów świeckich przebudowano kolegium Pijarów. Rozebrano wiele ubogich domów, a mieszkańców wcielono do armii lub wygnano. Wyprostowano wiele ulic. Postawiono trzy lazarety, które dopiero po latach stały się powszechnie dostępne dla ludności cywilnej. Postawiono nowy ratusz. W miejscu byłych ubogich domów utworzono Stary Ogród, czyli pierwszy park publiczny obsadzony wieloma unikatowymi gatunkami drzew i krzewów ozdobnych. Oprócz tego przy ulicy Lubelskiej rozpoczęto budowę gmachu Komisji Województwa Sandomierskiego, który zaprojektował Antonio Corazzi. Czyli coś podobnego jak gmach komitety wojewódzkiego partii PZPR, w latach 1944-1989. Rozwój Miasta umożliwił powstanie nowych warsztatów rzemieślniczych. Otwarto pierwszą drukarnię i kilka księgarń. Dzięki temu dla uczniów i praktykantów lokalnych zakładów wytwórczych i usługowych zorganizowano nowoczesną szkołę niedzielno-rzemieślniczą. W dziedzinie szkolnictwa, nadal przodowało kolegium pijarskie, z którego z czasem wydzielono świecką szkołę elementarną.
W okresie Polskich powstań narodowych (Powstanie Listopadowe i Styczniowe) Radom był ważnym miejscem organizacji oddziałów powstańczych, a także działań spiskowców, skoncentrowanych wokół kościoła OO. Bernardynów. Potem był miejscem śledztwa i procesów sądowych powstańców, których wieszano, rozstrzeliwano, poddawano surowym represjom lub zsyłano na Sybir.
W dniu 30.11.1830 roku, do Radomia nadeszła wiadomość o wybuchu Powstania w Warszawie wywołanego przez spiskowców ze Szkoły Podchorążych. Ale generał Antoni Giełgud zwlekał z wyruszeniem na pomoc powstańcom, czekając na rozkazy wielkiego Księcia Konstantego. Dopiero pod groźbą pistoletów cywilnych spiskowców, wydał rozkaz wymarszu wojsk do Warszawy. Spiskowców poparła bateria artylerii kapitana Franciszka Łapińskiego oraz przybyły z Warszawy adiutant generał Jana Krukowieckiego – kapitan Łoś. Na pomoc Stolicy wymaszerowały z Radomia wszystkie oddziały wojskowe wraz z artylerią. Przywódcy Powstania Listopadowego sądzili, iż Radom stanie się zapleczem dostarczającym rekruta. Założono tu magazyny aprowizacyjne, składy mundurowe, a w kuźniach Suchedniowa, Sansonowa i Kozienic produkowano kosy, piki i lance. Później uruchomiono produkcję karabinów i amunicji.
Po wymarszu wojska, w Mieście zorganizowano "Straż bezpieczeństwa", uzbrojoną w piki i kosy, pod dowództwem Jacka Kochanowskiego oraz 1. radomski batalion gwardii ruchomej majora Antoniego Koryckiego, jak również 3. i 4. batalion 5. Pułku Piechoty Liniowej, a po ich odejściu na linię frontu, podpułkownik Paweł Muchowski sformował nowy Pułk Piechoty Liniowej Nr 11. W tym czasie, pułkownik Piotr Łagowski utworzył szwadron jazdy sandomierskiej, a Gustaw Małachowski – oddział strzelców celnych. W Radomiu zorganizowano szpital wojskowy, dla którego opatrunki i bandaże sporządzały mieszkanki Miasta. Działania te zostały nagle przerwane w nocy z 16 na 17.02.1831 roku, przez moskiewski korpus generała Cypriana Kreutza, liczący 3 500 żołnierzy, który w sile 16 szwadronów jazdy, 8 sotni kozackich i 16 armat, zajął Lublin, Puławy i wkroczył do Radomia. Nie mogły mu się przeciwstawić ani słabo uzbrojona gwardia narodowa, ani formowane dopiero oddziały regularnej armii.
Wkrótce moskale zostali pobici pod Nową Wsią i wyparci za Wisłę przez generała Józefa Dwernickiego, co umożliwiło w Radomiu kontynuowanie prac na rzecz walczący oddziału Polskich przez następne pół roku. Sytuacja zmieniła się kilka miesięcy później. W sierpniu 1831 roku, moskale ponownie sforsowali Wisłę, a już we wrześniu 1831 roku, w stronę Warszawy, od północy maszerował korpus feldmarszałka Iwana Paskiewicza. W rejon Radomia wkroczył generał Teodor Rüdiger, na czele 12 000 żołnierzy i ostatecznie zajął Radom. Po upadku Powstania Listopadowego władzę nad Miastem przejął namiestnik Królestwa Polskiego feldmarszałek Iwan Paskiewicz.
Jeszcze większą rolę odegrał Radom w Powstaniu Styczniowym. W początkach stycznia 1863 roku, do Radomia jako stolicy guberni, przybył potajemnie generał Marian Langiewicz. Generał zorientował się szybko, że 1 200 osobowy garnizon moskali, stacjonujący w Mieście jest zbyt silny dla słabo uzbrojonych i wyszkolonych konspirantów. Mimo to stanął na czele oddziałów powstańczych. W nocy z 22 na 23.01.1963 roku, wybuchło powstanie. Spiskowcy z Radomia i okolic, zdecydowali się zaatakować dwa mniejsze garnizony. Już pierwszego dnia powstania 140 ludzi zebranych w Siczkach przez Narcyza Figietti, rozbiło 4 kompanie 2. Pułku Saperów stacjonującą w Jedlni i zdobyło przy tym 40 karabinów. Napad powiódł się powstańcom: zabili 9 ludzi, zranili 11, w tym dowodzącego kapitana Witkowskiego, połowę rozbroili, a reszta pod dowództwem podoficera zdołała umknąć. Był to jeden z największych sukcesów powstańczych, odniesionych podczas styczniowej nocy w skali całego kraju. Po dokonaniu napadów wszystkie oddziały sandomierskie pomaszerowały w kierunku Wąchocka, gdzie Marian Langiewicz wyznaczył punkt zborny dla sił zbrojnych województwa. Jego wojska stale zasilane były ochotnikami, między innymi uczniami radomskiego gimnazjum. Powstańcy ponosili jednak przeważnie porażki, między innymi w bitwie pod Szydłowcem. W lutym 1863 roku, po ciężkich walkach część oddziałów Polskich została rozbita, a część wycofała się w Góry Świętokrzyskie. W kwietniu 1863 roku, moskale zajęli cały Radom. W dniu 8.07.1863 roku, klasztor OO. Bernardów zamieniono na więzienie dla powstańców i rozpoczęły się represje. Powstanie ostatecznie wygasło jesienią 1864 roku.
W kilkanaście miesięcy po Powstaniu Styczniowym, Radom na nowo zaczął się rozrastać. Liczba ludności wzrastała. Zbudowano wiele nowych budynków. Powstała linia kolejowa biegnąca z Dąbrowy Górniczej przez Radom do Dęblina. Około 1869 roku, rozpoczęto budowę kanalizacji. W 1901 roku, uruchomiono elektrownię miejską. Na przełomie wieków w Mieście dominował przemysł garbarski i spożywczy. Funkcjonowała huta szkła i odlewnia żeliwa. Słabiej rozwijało się życie kulturalne, ale teatr funkcjonował. Liczne skupisko robotników aktywnie uczestniczyło w życiu politycznym. Dominowały głównie dwa nurty; socjalistyczny i narodowo-demokratyczny. Dzięki temu, organizowano liczne strajki, pochody, manifestacje, a przede wszystkim demonstracje antymoskiewskie. Lecz Radom był w tym czasie silnym garnizonem moskali, który liczył w 1907 roku, około 4 500 żołnierzy.
W czerwcu 1914 roku, wybuchła wielka wojna światowa. W Mieście znajdowało się wówczas: dowództwo 2. Brygady Strzelców, 5. Pułk Strzelców i 2. Strzelecki Dywizjon Artylerii. W sierpniu 1914 roku, Radom przez kilka dni, okupowany był przez armię germańską. W lipcu 1915 roku, Radom został zajęty przez wojska austriackie. Lecz ta sytuacja dała możliwość do tworzonych w Galicji Legionów Polskich. Już w sierpniu 1915 roku, z Radomia wyruszył pierwszy pluton ochotników do Legionów Polskich. W listopadzie 1918 roku, członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej rozbroili Austriaków i przejęli władzę w Radomiu. Okupant poddał się bez jednego wystrzału. W dniu 9.11.1918 roku, o godz. 12;00, na Placu 3 Maja, nastąpiło zaprzysiężenie Wojska Polskiego Tymczasowemu Rządowi Ludowemu Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego. Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w Mieście stacjonowały IV. ( radomski ) szwadron 11. Pułku Ułanów Legionowych oraz 1. batalion 25. Pułku Piechoty.
W czasie wojny Polsko-bolszewickiej, mieszkańcy Radomia aktywnie wspierali Polskie Wojsko. Formowano ochotnicze oddziały i produkowano broń i amunicję.
Po wielkiej wojnie światowej Radom stał się siedzibą starostwa grodzkiego i powiatu radomskiego, w utworzonym województwie kieleckim. Przez pierwsze dziesięć lat niepodległości, liczba mieszkańców wzrosła o ponad 15 000; z 61 600 osób (1921 roku) do 77 900 osób (1931 roku).
Radom stał się silnym ośrodkiem utrwalania tradycji patriotycznych i narodowo-wyzwoleńczych. Powstały liczne związki kombatantów, inwalidów wojennych, rezerwistów i legionistów. W 1930 roku, w Radomiu odbył się IX. Zjazd Legionów Polskich przy udziale samego marszałka Józefa Piłsudskiego.
Światowy kryzys lat trzydziestych dotknął także Radom. Produkcja przemysłowa spadła o połowę. Na szczęście sytuacja ta nie trwała zbyt długo. Wkrótce bowiem Rząd Rzeczypospolitej Polski, zdecydował się umieścić Radom, w tak zwanym trójkącie bezpieczeństwa, liczne fabryki. Wybudowano tu Państwową Wytwórnię Broni, a także Wytwórnię Papierosów i kilka innych większych zakładów, co poprawiło sytuację ekonomiczną Miasta. Poza tym, założono sieć wodociągów, łaźnię, gazownię, cztery szkoły podstawowe, ożywiła się działalność społeczno-kulturalna. Powstały kina i teatry. Coraz mocniejsza była pozycja bibliotek, wydawnictw, klubów sportowych. Przed najazdem armii germańskiej, populacja Radomia dochodziła do 100 000 mieszkańców. W okresie II Rzeczypospolitej Polski, Radom był nadal silnym ośrodkiem garnizonowym. Oprócz 11. Pułku Ułanów Legionowych stacjonowały tu; 24. Pułk Piechoty, 28. Pułk Artylerii Lekkiej, 72. Pułk Piechoty imieniem Dionizego Czachowskiego. Jednostki te przechodziły różne przeformowania.
W trakcie II wojny światowej Radom podzielił tragiczny los całej Rzeczypospolitej Polski. Pierwsze bomby armii germańskiej, spadły na Radom już w dniu 1.09.1939 roku. 72. Pułk Piechoty poniósł w wojnie obronnej ciężkie straty. W Radomiu zmobilizowano także 93. Pułk Piechoty, walczący w ugrupowaniu „Radom”. W dniu 8.09.1939 roku, do Miasta wjechały germańskie czołgi. W Radomiu był kolejny nowy okupant. Germańcy zorganizowali obóz jeniecki i kilka szpitali dla swoich żołnierzy. W Mieście normą były; łapanki, wywózki, represje, aresztowania, egzekucje. Liczba osób, które ucierpiały przez te formy germańskiego terroru jest nie do ustalenia. Szacuje się ją na 50 000 osób. Poza tym, konsekwentnie niszczono wszelkie świadectwa Polskości i patriotyzmu. Tragiczna była sytuacja materialna, zwłaszcza mieszkaniowa, ze względu na stale napływających uchodźców i wysiedleńców. Głównie z Kresów Polskich i z Zamojszczyzny. Radom armia germańska podporządkowała generalnej guberni, do momentu „całkowitego rozwiązania sprawy Polskiej”. Mimo ogromnych szykan, Polskie Podziemie Zbrojne było niezwykle aktywne. Działała; Radomska Organizacja Bojowa, Służba Zwycięstwu Polski, Polska Niepodległa oraz Szare Szeregi. Już w 1940 roku, działały struktury Armii Krajowej. Były struktury Batalionów Chłopskich, Narodowej Organizacji Wojskowej, Gwardii Ludowej. Mieszkańcy Radomia prowadzili dobrze zorganizowaną działalność konspiracyjną. Organizowali tajne nauczanie i akcje sabotażowe. Wśród operacji przeprowadzonych przez ruch oporu w Radomiu największy rozgłos zyskał zamach na „dom niemiecki” oraz rozbicie miejscowego Urzędu Pracy.
O świcie 16.01.1945 roku, Radom został zajęty przez armię czerwoną, na czele z korpusem pancernym Michaiła Orłowa, któremu w 1975 roku, komuniści radomscy nadali tytuł honorowego obywatela Miasta.
W styczniu 1945 roku, tuż po przejściu frontu, w Radomiu rozpoczęła się rywalizacja między lewicową koalicją tworzoną przez PPR i PPS, a PSL. Lecz komuniści, sterowani z Kremla, szybko zapanowali nad sytuacją i wprowadzili własne rządy. Miały miejsce liczne represje aparatu bezpieczeństwa, na osobach myślących po Polsku i nie zgadzających się z nowa okupacją. Wprowadzanie nowego porządku realizował urząd bezpieczeństwa, wspierany przez grupę operacyjną Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW). Korpus w sile batalionu, oficjalnie został utworzony w dniu 12.02.1948 roku, choć zadania wykonywał już od 1946 roku. Głównym zadaniem KBW była likwidacja zbrojnego podziemia, w postaci oddziałów Armii Krajowej; Tadeusza Zielińskiego "Igły", Antoniego Szeligi "Wichra" i Aleksandra Młyńskiego "Drągala". Sztab funkcjonował w siedzibie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Radomiu. Należy pamiętać, że do 1948 roku, Armia Krajowa miała pod bronią około 300 000 żołnierzy. Jednostki Ludowego Wojska Polskiego stacjonujące w Radomiu podlegały pod 2. Dywizję Piechoty, z dowództwem w Kielcach.
W 1946 roku, Radom liczył zaledwie 69 500 mieszkańców. W ciągu pięciu lat liczba mieszkańców wzrosła do 80 000 osób (1950 roku). Głównie poprzez przymusową migrację ludności. W 1975 roku, przeprowadzono reformę administracyjną i Radom stał się stolicą Województwa Radomskiego, do 1999 roku.
W dniu 25.06.1976 roku, miał miejsce słynny protest robotników, którzy w ten sposób zareagowali na bardzo wysokie podwyżki cen artykułów spożywczych i przemysłowych. Były to tak zwane „Wydarzenia Radomskie”, które zakończyły się licznymi aresztowaniami i ostrymi represjami. Dotyczyło to nie tylko samych uczestników, ale i osób zupełnie przypadkowych.
Kolejna szansa, na godziwe życie w Radomiu, narodziła się w 1980 roku, wraz z powstaniem ruchu robotniczo-społecznego NSZZ Solidarność. Lecz towarzysz generał Wojciech Jaruzelski sprawnie wprowadził stan wojenny, utrzymując komunizm przy życiu. Do 1990 roku, Radom był prężnym ośrodkiem przemysłowym. Funkcjonowały tu takie fabryki jak; Łucznik, Radoskór, Radomska Wytwórnia Telefonów, Radomskie Tytonie. Jednak komunistyczni dyrektorzy i kierownicy, wybierani z partyjnego klucza, nie potrafili nimi zarządzać. To był główny powód słabych wyników ekonomicznych.
W 1989 roku, w Polsce nastąpiły przemiany społeczno-gospodarcze. Jednak brak lustracji i dekomunizacji doprowadził do sytuacji w której zbrodnie komunistyczne nie zostały rozliczone, a winni nadal żyją w dostatku. Byli komunistyczni dyrektorzy przekształcili się w menadżerów. Zakłady zaczęli dzielić, doprowadzać do upadku i sprzedawać. Zamiast wprowadzać nowe technologie i pokrywać rosnące zapotrzebowanie rynku. Efektem było rosnące bezrobocie.
W 1999 roku, przeprowadzono nową reformę administracyjną. Radom został znów siedzibą starostwa w Województwie Mazowieckim, którego stolicą jest Warszawa. Od 1945 roku do 2000 roku, obszar administracyjny Radomia wzrósł trzykrotnie. W 2000 roku, Radom liczył około 240 000 mieszkańców.
Obecnie (2011 rok) największym problemem Radomia jest najwyższe w Rzeczypospolitej Polskiej bezrobocie. Starsi żyją z zasiłków lub emerytur najstarszego pokolenia, a młodzi wyjeżdżają na Zachód Europy. Obecnie Radom to Miasto Powiatowe-Grodzkie leżące w południowej części Województwa Mazowieckiego. Czternaste co do wielkości Miasto w Polsce. Radom jest stolicą Diecezji Radomskiej.
W kolejnych artykułach jest historia lotniska w Radomiu.
Opracował Karol Placha Hetman