2020-06-04
Urządzenia zabezpieczające wykonywanie lotów typu ŁUCZ-74 i ARO KU.
Marek Kaiper
Wstęp
W pułkach lotniczych u schyłku PRL-u używano wielką liczbę specjalistycznych urządzeń montowanych głównie na pojazdach. Między innymi w służbie elektro- gazowej różnego rodzaju dystrybutory tlenu i gazów technicznych, rozruszniki samolotowe APA-4 i APA-5, cysterny z paliwem i wozy smarownicze służby MPS, stacje ładowania akumulatorów PSŁ-2 służby samochodowej, radiolokatory, reflektory i radiolatarnie służby ubezpieczenia lotów, radiostacje na samochodach (R-140, R-845, R-831 i inne) a także polowe stanowisko kierowania lotami SSD-2 nazywane „kratą” lub „krasulą” z racji malowania w kratę oraz aparatownie serii ARO KU służby łączności. Do tego trzeba dodać pojazdy służby inżynieryjno lotniczej stanowiska diagnozowania KPSO -17M a także pojazdy kompani obsługi lotniska, służby zdrowia i straży pożarnej. Ta wielka ilość pojazdów podzielona była na rzuty, które w razie alarmu wyjeżdżały z terenu lotniska ustawiając się w kolumnach na różnych okolicznych bocznych drogach, oczekując na dalsze rozkazy. W tej ogromnej liczbie pojazdów zupełnie zniknęły i są prawie nieznane pracownie używane jedynie podczas wyjazdu na lotniska zapasowe lub drogowe odcinki lotniskowe (DOL-e) oraz podczas ćwiczeń. Były to polowe laboratorium fotograficzne Foton 2, polowa stacja meteorologiczna PSM-2 oraz urządzenie do odczytu rejestratorów lotniczych Łucz 71 a także aparatownie kontroli korespondencji radiowej ARO KU. Dodać trzeba, że wszystkie rozmowy z samolotami w powietrzu prowadzone z radiostacji korespondencyjnych i urządzeń ubezpieczenia lotów (radionamierniki, RSL) oraz stanowisk dowodzenia były nagrywane na własnych magnetofonach szpulowych M-64 „Zwuk-1”, ZRK MAK-S i MAK2-S, drutowych MN-61 oraz kasetowych RK-84 oraz rejestratorów drutowych MS-61 i kasetowych Elmasz RK-1681T ten ostatni z automatycznym nagrywaniem czasu, stosowany był na startowym stanowisku dowodzenia SSD-2. Dodatkowo każdy samolot bojowy miał własny rejestrator drutowy typu MS-61 (nagrywający korespondencję radiową na specjalnym cienkim drucie). Cała korespondencja radiowa i telefoniczna była nagrywana na specjalnych wielościeżkowych magnetofonach, najczęściej SHR-208 (osiem ścieżek) produkcji węgierskiej umieszczonych w wieży kontroli lotów.
Urządzenie ŁUCZ 74/ŁUCZ 71.
Stacjonarne urządzenie ŁUCZ-74 przeznaczone było do szybkiego automatycznego przetwarzania danych z lotu zarejestrowanych cyfrowo na taśmie magnetycznej pokładowego rejestratora lotów, MSPP-64, MSRP-12 i TESTER U3-Ł. Ten ostatni stosowany był w samolotach Su-22M4 i MiG-29. Czyli przeznaczony był do odczytywania całego zestaw informacji bieżących i awaryjnych zapisanych na taśmie magnetycznej. TESTER U3-Ł rejestrował 38 parametrów ciągłych i 32 sygnałów binarnych. Parametry ciągłe były próbkowane z częstotliwością 256 próbek na sekundę. Umożliwiało to kontrolę parametrów pilotażu, określenie przekroczeń eksploatacyjnych samolotu, oraz kontrolę działania jego podzespołów. Parametry lotno-techniczne zapisywane były na taśmie magnetycznej w kasecie BK-2. Zapis prowadzony był na 12 ścieżkach przy jej przesuwie w prawo a potem w lewo. Zabezpieczał to zestaw głowic GK-1 dla jednego kierunku przesuwu i GK-2 dla powrotnego przesuwu taśmy Wynik przetwarzania informacji z czujników samolotowych prezentowany był w formie wydruku literowo cyfrowego A4 lub A3, rejestracji graficznej w funkcji czasu, rejestracji na taśmie dziurkowanej lub bezpośredniego zobrazowanie na cyfrowym wskaźniku. W skład urządzenia ŁUCZ-74 wchodziły. szafa rejestracji graficznej 4ŁN w jej skład wchodziły: rejestrator graficzny 17B31m-ChA rejestracja na papierze elektrochemicznym EHB-I GOST 5.1980-73 na rolce długość 50 m. Elektroniczna maszyna cyfrowa M 6000 składająca się z procesora A131-7, dwóch urządzeń pamięci operacyjnej A-211-8, urządzenia wejściowego (czytnik taśmy dziurkowanej) A411-4 (FS-1501), urządzenia wyjściowego (perforator) A421-2 (PŁ-150), elektrycznej maszyny do pisania A531-3M (Consul-256), urządzenie wejście wyjście z dalekopisem T-63 (A531-2). Stanowisko operatora w jego składzie: blok odtwarzania BWs-3, urządzenie wejście wyjście UWW-1, zewnętrzna pamięć taśmowa z mechanizmem przesuwu MŁP-16, urządzenie odtwarzające UWs-1, mechanizm przesuwu taśmy w kasecie MŁP-5 (rejestrator MN-1 i magnetofon MN-2), blok sterowania i wskazań Ł1-01 i inne. Wejście informacji z samolotowych rejestratorów podzielone jest na trzy kanały, którym odpowiadają rejestratory MSRP-12, MSPP-64 i TESTER-U3. Perforator i czytnik mogą współpracować z taśmami dziurkowanymi o szerokości 25,4 mm o 5; 6; 7 lub 8 ścieżkach dziurek. Przenośne urządzenia do zapisu na kasetach magnetycznych informacji z pokładowego rejestratora OBZOR MP i OBZOR MS. Urządzenia te umieszczone były w stojakach na kółkach, co ułatwiało podwiezienie do samolotu. W komplet urządzenia OBZOR-MS wchodził blok odtwarzania i zapisu MN-S, zasilacz BP MN-S i 4 kasety BP-2. Zasilacz umożliwiał zasilanie kablem z sieci 220V lub z instalacji elektrycznej 27 V samolotu. W komplet urządzenia OBZOR MP wchodził blok zapisu MN-P, Urządzenia te podłączano kablem do samolotu, umożliwiało to zasilanie napięciem 27 V z sieci samolotu oraz przegrywanie informacji z samolotowego rejestratora TESTER U3-Ł Kaseta nagrana w rejestratorze MN-P była odtwarzana w magnetofonie MN-S. Używano kasety BK-2 z taśmą magnetyczną o szerokości 12,7 mm i długości 255 m, zapewniała ona 3 godziny zapisywania parametrów lotu. Sczytywanie danych z jednej godziny lotu z rejestratora TESTER U3-Ł zajmowało 1,5 – 6 minut. Zmodernizowane urządzenie ŁUCZ-74 seria 2 wyposażone było dodatkowo w urządzenie UWZ-3 do odczytu informacji z kompleksu nawigacyjno pilotażowego PrNK-54 samolotu Su-22 zapisanych na rejestratorach MŁP-14-5 (awaryjny) i MŁP-14-6 (eksploatacyjny).
Do odczytu blok pamięci półprzewodnikowej nazywany z racji wymiarów, koloru i wagi „cegłą” podłączano kablem przez specjalne złącze w urządzeniu ŁUCZ-74 drugiej serii w miejsce kanału MSRP-64.
Nowością do sczytywania danych z rejestratora TESTER U3 było urządzenie USI-TM zapisujące informacje na odłączany nosiciel informacji USI-T-SNI z pamięcią typu flash ze sterującym mikroprocesorem. Nosiciel ten miał wymiary 350x110x35 mm i masę 1,7 kg. Urządzenie to miało zastąpić urządzenia typu OBZOR. ŁUCZ-74 zasilany był napięciem trójfazowym 380/220V. Obsługę stanowiły 3 osoby.
Urządzenie ŁUCZ-71/ŁUCZ-71M przeznaczone było do współpracy jedynie z rejestratorami typu TESTER U3-Ł Umożliwiało ono szybki odczyt zapisanych bieżących parametrów lotu bez demontażu bloku rejestratora samolotowego TESTER U3-Ł. Możliwy też był odczyt kaset po ich wyjęciu z rejestratora samolotu. Wyniki ręcznego dekodowania parametrów lotu mogą być wyświetlone na lampach cyfrowych wskaźnika (N5-N27) lub zarejestrowane na papierze elektrochemicznym w bloku 17B41M-HA w formie wykresu (grafiku). Kasety z samolotowego rejestratora mogły być odtwarzane lub zapisywane w stacjonarnym rejestratorze MN-1 lub magnetofonie MN-2 w urządzeniu Łucz-71. W przypadku uszkodzenia przenośnego zestawu OBZOR MP lub MS można było połączyć kablem o długości 25 m stacjonarny magnetofon z rejestratorem w samolocie.
Zestaw urządzenia umieszczony był w nadwoziu KUNG K-66N samochodu ciężarowego GAZ-66, w którym umieszczono także zespół prądotwórczy AB/4T-400M1 dający napięcie trójfazowe 380V, 50Hz. Załogę stanowiły 2 osoby, masa urządzenia 5850 kg.
Aparatownia ARO-KU.
Przeznaczona do odbioru fal radiowych zakresu krótkofalowego i ultrakrótkofalowego. Zadaniem jej była kontrola pracy radiostacji dywizyjnych, pułkowych i batalionowych oraz prowadzenia rozpoznania radiowego czyli przechwytywania wiadomości z nieprzyjacielskich radiostacji. Urządzenie było rozwijane podczas ćwiczeń jako uzupełnienie stanowiska dowodzenia. Przykładowo wersja KU1 służyła do odbioru sygnałów radiowych w zakresach: 1,5 -25,5 MHz za pomocą odbiornika R-250 oraz 60-200 MHz za pomocą odbiornika R-313M i 210- 440 MHZ za pomocą odbiornika R-314. Wersja KU3 przeznaczona była do odbioru słuchowego i obserwacji optycznej sygnałów radiowych za pomocą odbiornika R-250M2 z analizatorem sygnałów radiowych R-712 oraz odbiornika R313M i wskaźnika panoramowego R-319. Wersja ta mogła odbierać sygnały telegraficzne za pomocą przystawki telegraficznej R-327 i dalekopisu T-51. Produkowano wersje ARO KU1 , ARO KU2 ARO KU3, ARO KU8 i ARO KU9. Wersje te różniły się między sobą jedynie rodzajem i ilością wyposażenia odbiorczego. Najczęściej używana w lotnictwie była wersja KU8. W skład jej wyposażenia wchodziły dwa odbiorniki radiowe krótkofalowe R-250M2, przystawka telegraficzna (konwerter) R-327 lub TOPOL M/TOPOL 2M (z lampą oscyloskopową 8LO29I do strojenia), dwa odbiorniki radiowe UKF R-800/R-870, magnetofon studyjny M-64/5. Radiostacja przenośna R-105d, telefon wewnętrzny R-120, odbiornik radiowy R-311. Pulpit starszego operatora PSO-1 i pulpit operatora PO-1. Urządzenie R-327 lub TOPOL 2M przeznaczone było do przekształcenia odebranych przez odbiornik sygnałów telegraficznych z modulacją częstotliwościową na sygnały telegraficzne z modulacją amplitudową uruchamiające dalekopis. Załogę stanowiło 6 osób, aparatownia umieszczona była w nadwoziu Jelcz 117AUM na samochodzie STAR 660M2. Zasilanie 230V 50 Hz, W nadwoziu umieszczony były 2 zespoły prądotwórcze PAB2-1-230.
Opracował Marek Kaiper