Malbork 2022-06-22
Stacja kolejowa Malbork.
Współrzędne geograficzne: 54.036N 19.043E.
Stacja kolejowa w Malborku jest położona w Województwie Pomorskim. Leży w niewielkiej odległości od centrum Malborka, zaledwie 500 m, w kierunku północnym. Stacja kolejowa w Malborku została otwarta w 1852 roku, w ramach Pruskiej Kolei Wschodniej, czyli Ostbahn. Stacja nosiła początkowo nazwy Marienburg oraz Malborg.
Historia stacji kolejowej w Malborku.
Największą przeszkodą wodną, na planowanej trasie kolejowej Berlin - Królewiec była rzeka Wisła. Ponieważ stosunki między niemcami, a moskalami są braterskie, jeśli chodzi o zniszczenie Polski, to gdyby między nimi nie było Polski, obaj bracia urwaliby sobie głowy. Dlatego most przez Wisłę i Nogat zapanowano między Tczewem i Malborkiem, a nie dalej na południe, bliżej terenów barbarzyńskiej Rosji, która okupowała wówczas Polskę (zabór moskiewski). Mosty kolejowe w Malborku rozpoczęto budować w 1845 roku. Ostateczny przebieg linii kolejowej ustalono w 1847 roku. Trwające już prace na Ostbahn zostały wstrzymane w październiku 1847 rok, gdyż Prusy miały kłopoty finansowe. Rozwiązano komisję kolejową w Elblągu, która kierowała budową odcinka szlaku Malbork - Elbląg - Królewiec. W 1848 roku, w Europie wybuchła rewolucja, która jest znana jako Wiosna Ludów. Pogorszyły się nastroje społeczne i wzrosło bezrobocie, zwłaszcza w Berlinie i na Śląsku. Rząd pruski postanowił temu zaradzić i „buntowniczy element społeczny” zatrudnił przy budowie Ostbahn. Linia kolejowa do Malborka dotarła od strony Braniewa w 1852 roku. Uroczyste otwarcie szlaku Braniewo - Malbork nastąpiło w dniu 19 października 1852 roku. Już w 1853 roku, był gotowy odcinek Malbork - Królewiec. Mosty na Wiśle i Nogacie ukończono w 1857 roku. Pierwszy pociąg przejechał tą trasą w dniu 12 października 1857 roku i jednocześnie było to połączenie Berlin - Królewiec.
Bardzo szybko kolei zyskiwała popularność wsród fabrykantów i przedsiębiorców. W efekcie w czerwcu 1870 roku, pomiędzy Malborkiem i Elblągiem uruchomiono drugi tor.
Około 1870 roku, samorządy miasta Malbork (Prusy) i Mława (Polska pod zaborem moskiewskim), zawiązały towarzystwo kolei Malborsko - Mławskiej. Głównym celem był rozwój handlu na szlaku Gdańsk - Elbląg - Warszawa. W dniu 1 sierpnia 1876 roku, uruchomiono pierwszy odcinek tego szlaku, z Malborka w kierunku Warszawy.
W dniu 15 sierpnia 1883 roku, Malbork uzyskał połączenie z Kwidzynem, Grudziądzem i Toruniem. W okresie 1888 - 1890, zbudowano drugi tor pomiędzy Malborkiem a Tczewem.
Po wielkiej wojnie światowej w lipcu 1920 roku, w Malborku zrobiono plebiscyt. Mieszkańcy opowiedzieli się za pozostaniem w Prusach Wschodnich, a nie przy Wolnym Mieście Gdańsk. W okresie 1920 - 1939, stacja w Malborku była stacją graniczną. Granica między Niemcami i Wolnym Miastem Gdańsk została wyznaczona na rzece Nogat. Na stacji w Malborku wymieniano lokomotywy zarówno w relacji Prusy Wschodnie - Gdańsk, jak i pociągów tranzytowych przez teren Rzeczypospolitej Polskiej. Drugą stacją tranzytową w Polsce były Chojnice.
W okresie 1920-1939, powstał w Malborku port rzeczny i nowe zakłady przemysłowe: mleczarnia, tartak, zakład wyrobów gumowych i inne. Do miasta przyłączono pobliskie wsie. W 1939 roku, Malbork liczył ponad 27 000 mieszkańców, ale armia niemiecka wywołała drugą wojnę światową.
W styczniu 1945 roku, armia sowiecka zbliżyła się do Malborka. Miasto zostało zajęte w dniu 26 stycznia 1945 roku. Zamek królewski w Malborku zdobyto dopiero w marcu 1945 roku. Germańcy wysadzili mosty na rzekach. Sowieci zdecydowali, że Malbork będzie w granicach Polski. Już w końcu marca 1945 roku, do Malborka przybyli pierwsi osadnicy Polscy, ale nie pociągami.
W kwietniu 1945 roku, władze Polskie objęły w Malborku kolei i przybyli tu pierwsi Polscy kolejarze. W maju 1945 roku, został wznowiony ruch osobowy - cywilny na linii Malbork – Prabuty – Iława oraz na linii Malbork – Elbląg – Olsztyn. Wojskowe pociągi sowieckie kursowały dużo wcześniej. Mało tego, kilka szlaków sowieci przekuli na szeroki tor, a kilka linii kolejowych rozebrali i wywieźli do CCCP, jako trofiejne. W dniu 8 maja 1945 roku, na stację w Malborku przyjechał pierwszy transport osadników Polskich, o czym świadczy wmurowana w maju 2010 roku, tablica na budynku dworcowym.
W czerwcu 1945 roku, moskale przekazali stację Malbork w ręce administracji Polskiej, choć żołnierze CCCP nie opuścili miasta. W mieście nadal dochodziło do dramatycznych ekscesów. Moskale próbowali nawet podpalić dworzec, ale pożar szybko został ugaszony. Moskale wymordowali kilka tysięcy obywateli niemieckich.
W 1983 roku, zelektryfikowano odcinek szlaku Malbork - Tczew, co pozwoliło na prowadzenie pociągów z Gdyni do Malborka trakcją elektryczną. W 1985 roku, dokończono elektryfikację linii Warszawa – Gdańsk. W 1986 roku, zelektryfikowano szlak do Elbląga. Do obecnego czasu (2022 rok), nie zelektryfikowano szlaku do Grudziądza i dalej do Torunia.
Kolei wąskotorowa.
W 1897 roku, radni powiatu malborskiego (niemcy) zdecydowali się rozbudowywać koleje wąskotorowe. Wynikało to z dużych zysków przy transporcie towarów koleją. Koń ciągnie wóz po drodze załadowany towarem o masie 1,5 ton. Natomiast, ten sam koń ciągnie wagon załadowany towarem o masie 20 ton. W 1898 roku, w Malborku zbudowano dworzec kolei wąskotorowej, obok stacji kolei normalnotorowej. W okresie 1900 - 1925, węzeł malborski znacznie się powiększył, o sieć kolei wąskotorowej. Były to koleje prywatne, przemysłowe i dojazdowe. Także do Malborka. W kolejnych latach linie te były stopniowo likwidowane, a ostatnie rozebrano w 80-latach XX wieku. Kolei wąskotorowa została zastąpiona transportem samochodowym.
Dworzec Malbork.
Na stacji Malbork pierwszy dworzec był niewielkim budynkiem i szybko okazał się niedostateczny. Obecny dworzec został oddany do użytku w 1891 roku, jako budowla reprezentacyjna i funkcjonalna. Budynek powstawał etapami i jest budynkiem wielobryłowym, piętrowym z zagospodarowanym poddaszem. Dach dworca jest wysoki, o zróżnicowanej formie i przykryty czerwoną dachówką.
W 2010 roku, rozpoczęto remont dworca. Odrestaurowano wnętrze budynku. Usunięto powojenne malowidła odsłaniając historyczny wygląd ścian. Jedyną zachowaną zmianą powojenną jest herb Polski nad kasami biletowymi. Prace zakończono w 2012 roku.
Historyczny budynek dworca, a także budynek ekspedycji towarowej i budynek z toaletami, zostały wpisane do rejestru zabytków w 1988 roku.
Historycznym obiektem na stacji Malbork jest budynek ekspedycji kolejowej z około 1900 roku. Budynek stoi przy placu dworcowym z jego wschodniej strony. Budynek jest jednokondygnacyjny z zagospodarowanym poddaszem, który jest przykryty czerwoną dachówką. Główna kondygnacja jest wykonana z czerwonej cegły, a ściana kolankowa jest wykonana jako pruski mur.
Z zachodniej strony placu dworcowego stoi historyczny budynek toalet. Obiekt zbudowany jest w identycznej technologii jak budynek spedycji towarowej i ma podobną wielkość.
We wschodnim rejonie stacji Malbork znajduje się lokomotywownia. Szopa jest typu wachlarzowego. Obiekt nadal jest kolejowy i wyremontowany, ale do wnętrza już nie wjeżdżają lokomotywy. Obrotnica lokomotyw została zlikwidowana. W pobliżu jest nie używany plac węglowy, a urządzenia nawęglania parowozów zostały już zdemontowane. Do lokomotywowni przylega wieża wodna, ośmiokątna, w której były zamontowane dwa zbiorniki na wodę.
Perony w Malborku.
Po modernizacji na stacji Malbork są obecnie (2022 rok) trzy perony. Peron 1, przy budynku dworca, został zlikwidowany i nie obsługuje żadnych pociągów. Na byłej krawędzi Peronu 1, zamontowano płot, który chroni pasażerów przed wpadnięciem pod pociąg. Peron 2 jest wyspowy, dwukrawędziowy i ma długość 480 m. Peron 3 jest też wyspowy, dwukrawędziowy i ma długość 400 m. Peron 4 jest wyspowy, dwukrawędziowy, ale z torami nieprzejezdnymi, zakończonymi kozłami oporowymi. Peron 4 umożliwia obsługę pociągów w kierunku: Iławy, Elbląga i Grudziądza. Dojście na Perony 2 i 3 zapewnia tunel pod torami i peronami. Układ torowy jest tak zrobiony, aby zapewnić większą prędkość dla pociągów dalekobieżnych na linii kolejowej Nr 9 (Warszawa - Gdańsk).
Stacja ma 7 torów przejezdnych i odstawczych dla pociągów towarowych i dla EZT. W zachodniej części stacji jest 5 torów odstawczych dla lokomotyw i bocznica PKP Energetyka. W południowo - wschodniej części stacji jest 9 torów odstawczych, nieprzejezdnych i nie zelektryfikowanych. Tutaj funkcjonuje Zakład Napraw Pojazdów Szynowych. W północno - wschodniej części stacji jest 14 torów towarowych, nieprzejezdnych i niezelektryfikowanych. To tutaj jest główna stacja towarowa z górką rozrządową, która obecnie (2022 rok) nie jest używana. Główne szlaki przechodzące przez stację Malbork są zelektryfikowane. Tylko szlak Nr 207, jednotorowy jest niezelektryfikowany. Dodatkowo ze stacji wiedzie kilka bocznic kolejowych do różnych fabryk i zakładów, na przykład do cukrowni i zakładów zbożowych. Większość bocznic nie jest używana, a część została zdemontowana, jak na przykład do portu rzecznego na rzece Nogat.
Obecnie (2022 rok) ruch kolejowy jest prowadzony przez jedną nastawnię „Mb”. Jest to nastawnia typu LCS (lokalne centrum sterowania), z systemem Ebilock. Pozostałe dwie nastawnie „MbA” i „MbB” nie są już używane.
Dalsza historia stacji Malbork.
Kolej przyczyniła się do rozwoju Malborka. Powstało wiele fabryk i zakładów. Między innymi fabryka farmaceutyczna, cukrowania i inne mniejsze firmy. Malbork przekształcił się z osady rolniczej w miasto rolniczo - przemysłowe.
Z początkiem XXI wieku, nastąpiły duże redukcje w przewozach osobowych. W efekcie wiele miejscowości straciło ważne połączenia kolejowe. Jednak samorządy lokalne podjęły starania, aby zaradzić wykluczeniu kolejowemu. Przynamniej częściowo. Wspólne działania podjęły województwo pomorskiego i kujawsko-pomorskie. Samorządy wybrały przewoźnika kolejowego Arriva PCC. W dniu 1 marca 2009 roku, uruchomiono pierwsze połączenie Malbork - Kwidzyn. Następnie otwarto połączenie na trasie Malbork - Toruń. Jednak po pewnym czasie te paczenia zawieszono. W dniu 10 lipca 2021 roku, ponownie uruchomiono przewozy osobowe na szlaku Malbork - Kwidzyn.
W okresie 2012 - 2014, dokonano znaczniej modernizacji stacji. Zbudowano nowe, wyższe perony, z nowoczesną nawierzchnią. Przebudowano układ torowy stacji. Wyremontowano przejście podziemne pod torami i peronami. Zmodyfikowano urządzenia SRK (starowania ruchem kolejowym).
Ruch pasażerski jest obsługiwany przez czterech przewoźników: InterCity, PolRegio, Arriva i Koleje Mazowieckie (pociągi wakacyjne). W 2019 roku, stacja obsługiwała ponad 5 000 pasażerów na dobę.
Malbork - Linie Kolejowe.
Malbork jest ważnym węzłem kolejowym na kierunku północ - południe, choć w czasach niemieckich ważniejszy był kierunek wschód - zachód.
Linia kolejowa Nr 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny.
Linia kolejowa Nr 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny jest to ważna linia kolejowa w Polsce, dwutorowa, całkowicie zelektryfikowana (1969 – 1985), o długości 323,393 km. W 1948 roku, linia miała Nr 419, a w 1988 roku, miała Nr 400. Szlak powstał w czasach zaborów, osobno w zaborze moskiewskim, osobno w zaborze pruskim. Odcinek Gdańsk - Tczew zbudowano w 1852 roku. Po zbudowaniu mostów, w 1857 roku, połączono Tczew - Malbork (Ostbahn). Szlak ten doprowadzono do Królewca (Ostbahn). W 1969 roku, zelektryfikowano odcinek Gdańsk - Tczew.
Warto wiedzieć, że kolei „Ostbahn” i kolei „Malborsko - Mławska”, miały początkowo osobne dworce. Dworzec kolei „Malborsko - Mławska” został rozebrany około 1899 roku.
W sierpniu 1876 roku, uruchomiono linię Malbork - Prabuty – Susz – Iława. We wrześniu 1876 roku, linię przedłużono do Montowa przez Zajączkowo Lubawskie. W 1877 roku, została ona doprowadzona do Działdowa oraz Iłowa i Mławy na granicy zaboru moskiewskiego, czyli do Królestwa Kongresowego. Tutaj kolei pruska połączyła się z ruską Koleją Nadwiślaną, czyli Malbork uzyskał połączenie z Warszawą i aż do Lwowa.
Szlak ten od 1883 roku, był rozbudowany do dwutorowego etapami. Ostatni odcinek szlaku Prabuty - Malbork, otrzymał drugi tor w 1967 roku. W 1972 roku, zelektryfikowano odcinek Warszawa - Nasielsk. W okresie 1983 – 1985, zelektryfikowano pozostałe odcinki szlaku.
W 90-latach XX wieku, prędkość maksymalna na szlaku wynosiła do 120 km/h. W okresie 2006 - 2014, linia Nr 9 została zmodernizowana. Odcinkami została dostosowana do prędkości maksymalnej 200 km/h, dla pociągów ekspresowych i 120 km/h, dla pociągów towarowych. Na szlaku nacisk na oś wynosi do 22 500 kg. Pociągi InterCity „Pendolino” pokonują szlak Warszawa - Gdańsk w czasie 2 godziny 30 minut.
Linia kolejowa Nr 204 Malbork - Braniewo.
Linia kolejowa Nr 204 Malbork - Elbląg - Braniewo, została zbudowana w okresie 1851 - 1852, jak część Ostbahn. W 1948 roku, linia miała Nr 430, a w 1988 roku, miała Nr 505. Aktualnie część szlaku leży na terenie Polski, a reszta w obwodzie Kaliningradzkim, czyli podlega państwu moskiewskiemu. Linia w Polsce ma długość 90,501 km. Linia została zelektryfikowana w dniu 20 lipca 1985 roku, na odcinku Malbork - Elbląg, a dniu 9 grudnia 1994 roku, na odcinku Elbląg - Bogaczewo. W Bogaczewie szlak się rozdziela także do Pasłęka, w kierunku wschodnim. Linia jest znaczenia państwowego i strategicznego, dla transportu towarów. Prędkość maksymalna wynosi do 120 km/h.
Od linii kolejowej Nr 204, w miejscowości Królewo Malborskie odchodzi bocznica kolejowa na teren lotniska do magazynów i składu paliwa (MPS).
W pobliżu bramy głównej lotniska jest przystanek osobowy Królewo Malborskie. Na przystanku zatrzymują się pociągi regionalne PolRegio, relacji Malbork - Elbląg. Ruch jest stosunkowo duży. Zatrzymuje się tutaj około 16 par pociągów w ciągu doby.
Linia kolejowa Nr 207 Malbork - Toruń.
Linia kolejowa Nr 207 Malbork - Toruń ma długość 133,670 km, i prowadzi przez Chełmżę, Grudziądz i Kwidzyn. W 1948 roku, linia miała Nr 435, a w 1988 roku, miała Nr 415. Prędkość maksymalna wynosi 110 km/h. Linia została zbudowana w okresie 1881 - 1883, w czasach pruskich. W 1920 roku, odcinek Toruń Wschodni - Rogóźno Pomorskie (koło Grudziądza) został przejęty przez Odrodzoną Polskę, a w 1945 roku, pozostały fragment. Linia jest jednotorowa, niezelektryfikowana. Linia na całej długości linia wyposażona jest w system SHP. Obecnie (2022 rok) ruch pasażerski na szlaku obsługuje przewoźnik Arriva i PolRegio.
Z początkiem XXI wieku, nastąpiły duże redukcje w przewozach osobowych. W efekcie wiele miejscowości straciło ważne połączenia kolejowe. Jednak samorządy lokalne podjęły starania, aby zaradzić wykluczeniu kolejowemu. Przynamniej częściowo. Wspólne działania podjęły województwo pomorskiego i kujawsko-pomorskie. Samorządy wybrały przewoźnika kolejowego Arriva PCC. W dniu 1 marca 2009 roku, uruchomiono pierwsze połączenie Malbork - Kwidzyn. Następnie otwarto połączenie na trasie Malbork - Toruń. Jednak po pewnym czasie te paczenia zawieszono. W dniu 10 lipca 2021 roku, ponownie uruchomiono przewozy osobowe na szlaku Malbork - Kwidzyn.
W sobotę, 10 lipca 2021 roku, wróciły kolejowe połączenia na linii Nr 207, na odcinku z Kwidzyna do Malborka. Na trasie kursuje 8 par pociągów. Przejazd zajmuje około 40 minut.
Była linia kolejowa Nr 222 Malbork - Małdyty.
Linia kolejowa Nr 222 Malbork - Dzierzgoń - Myślice - Małdyty. W 1948 roku, linia miała Nr 503, a w 1988 roku, miała Nr 504. Była to linia o długości 55,510 km. Biegła ona z Malborka w kierunku wschodnim do Małdyt, gdzie linia łączyła się z linią Elbląg - Olsztyn. Linię Nr 222 otwarto w dniu 1 września 1893 roku. Prawdopodobnie w 1944 roku, linia została przekuta na szerokotorową, a w 1950 roku, została wyremontowana, czyli przekuta na normalnotorową.
Warto wspomnieć, że w tym rejonie (miejscowości: Dzierzgoń, Zalewo, Miłomłyn) było kilka innych linii kolejowych, które zostały jako trofiejne wywiezione do CCCP.
Linia była jedno torowa, a odcinkami dwutorowa. Linia była wykorzystywana do 90-lat XX wieku. Wówczas prędkość biegu pociągu wynosiła 30 - 70 km/h. Na remont linii przeznaczano małe kwoty finansowe, bo ważniejsza była linia kolejowa przez Elbląg. Przewozy osobowe wstrzymano w 1999 roku, a przewozy towarowe w 2000 roku. W okresie 2006 - 2008, linia została rozebrana.
Opracował Karol Placha Hetman