Kostrzyn nad Odrą 2022-02-23
PKP Kostrzyn nad Odrą.
Współrzędne geograficzne: 52.591N 14.647E.
Kostrzyn nad Odrą to jedna z ciekawszych stacji w Polsce. Jest jedną z dwóch w Polsce dwupoziomowych. Tą drugą jest stacja kolejowa w Kępnie. Drugą charakterystyczną cechą stacji w Kostrzynie jest zelektryfikowanie szlaku północ - południe, a szlak wschód - zachód pozostał niezelektryfikowany.
Miasto Kostrzyn nad Odrą.
Kostrzyn nad Odrą to osada założona w XIII wieku. W wyniku drugiej wojny światowej miasto zostało podzielone między Polskę, a Niemcy, bo wielcy tego świata zdecydowali, że granica Polsko - Niemiecka będzie na rzece Odra. Miasto należy do powiatu Gorzów Wielkopolski i województwa Lubuskiego. W 2019 roku, miasto zamieszkiwało 17 750 mieszkańców. Współrzędne geograficzne miasta 52°35′18″N 14°40′00″E.
Do 1945 roku, miasto nosiło nazwę Küstrin. W okresie 1946 - 2002, nazwę Kostrzyn, a od 2003 roku, Kostrzyn nad Odrą, aby nie mylić z niemieckim Küstrin. W rzeczywistości polski Kostrzyn leży nad rzeką Warta, która tutaj wpływa do Odry.
Druga wojna światowa rozpoczęta przez niemców i rosjan, doprowadziła do utraty przez niemców znacznego obszaru. Polska straciła Polskie Kresy, a zyskała tak zwane Ziemie Odzyskane, które kiedyś należały do Piastów. Była to dawna Ziemia Lubuska. Na skutek bratobójczych walk rosyjsko - niemieckich, w 1945 roku, zniszczone zostało w 100 % ścisłe centrum miasta. Kostrzyn jest uznawany za najbardziej zniszczone miasto w Polsce, nazywane czasem „polską Hiroszimą”. Kostrzyńska Starówka stanowi obecnie zarośnięte pole z resztkami ruin dawnej zabudowy. Po drugiej wojnie światowej odrestaurowane zostały niektóre obiekty miasta twierdzy: Brama Berlińska, Brama Chyżańska, bastion Filip, bastion Brandenburgia oraz promenada Kattego. Powierzchnia Kostrzyna nad Odrą wynosi 46,18 km2. 40 % powierzchni miasta zajmują lasy i grunty leśne. Lasy znajdują się w północnej części miasta.
We wczesnym średniowieczu Kostrzyn należał do Wielkopolski. W 1232 roku, książę wielkopolski Władysław Odonic nadał ziemię kostrzyńską Zakonowi Templariuszy. W 1249 roku, Kostrzyn został stolicą kasztelanii kostrzyńskiej. Kostrzyn w 1261 roku, określany był mianem miasteczka, w tym też roku miasto przeszło w ręce Brandenburczyków. W 1402 roku, miasto zamierzano sprzedać Polsce, ale ostatecznie sprzedano je Krzyżakom. W 1454 roku, Krzyżacy sprzedali miasto Marchii Brandenburskiej, aby mieć fundusze na prowadzenie wojny z Polską. Od XVI wieku, miasto rozbudowywano jako twierdzę. Z uwagi na różne wyznawane religie; protestantyzm, kalwinizm, luteranizm, toczyły się tutaj liczne walki religijne. Już z początkiem XVIII wieku, Kostrzyn był dużą twierdzą. Kolejna rozbudowa nastąpiła w okresie wojny trzydziestoletniej (1631 rok). Ponieważ miasto często zalewały powodzie, dlatego w 1785 roku, rozpoczęto częściową regulację rzek: Warta i Odra. Wykopano kanał Fryderyka Wilhelma i od tamtej pory Warta uchodzi do Odry na północ od twierdzy. Samo miasto rozwijało się na prawym brzegu rzeki Warta i lewym brzegu rzeki Odra. Z początkiem XIX wieku, w mieście założono pierwsze fabryki. W 1903 roku, założono linię tramwaju konnego, który w 1925 roku, zamieniono na tramwaj elektryczny.
W dniu 31 stycznia 1945 roku, wojska rosyjskie podeszły do Kostrzyna i rozpoczęła się ostatnia część bratobójczych walk; bitwa o Berlin. Miasto Kostrzyn ostrzeliwano nieprzerwanie do 30 marca 1945 roku. Wówczas padła Stare Miasto i cytadela. Zniszczono 8 278 domów.
Wielcy tego świata ustalili, że rzeka Odra będzie granicą między Niemcami, a Polską. Kostrzyn podzielone między dwa państwa. Stare i Nowe Miasto włączono do Polski. Długie Przedmieście i Kietz pozostały w Niemczech. Początkowo Kostrzyn był miastem zamkniętym, jedynymi mieszkańcami byli kolejarze i celnicy. W 1954 roku, rozpoczęła się budowa największej wówczas w Polsce fabryki papieru i celulozy „Zakładów Celulozy i Papieru”. Obecnie fabryka nazywa się Arctic Paper. Dopiero w 1992 roku, zostało otwarte przejście graniczne z Niemcami (RFN).
Transport drogowy.
Do Kostrzyna nad Odrą prowadzą dwie drogi krajowe i jedna wojewódzka. Droga krajowa Nr 22: granica państwa – Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wielkopolski – Wałcz – Człuchów – Malbork – Elbląg – Grzechotki – granica państwa. Droga krajowa Nr 31: Szczecin – Gryfino – Kostrzyn nad Odrą – Słubice. Droga wojewódzka nr 132: Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wielkopolski.
PKP Kostrzyn nad Odrą.
Od 1646 roku, przez miasto przebiegała linia pocztowa z Berlina do Prus Książęcych.
Kiedy państwo Prusy zdecydowało się na zbudowanie sieci kolejowej normalnotorowej było pewne, że miasto Kostrzyn będzie w tej sieci. Mało tego; będzie tutaj węzeł kolejowy. Z różnych powodów politycznych i gospodarczych, najpierw powstała linia Berlin - Szczecin. Następnie linia Szczecin - Stargard Szczeciński - Krzyż Wielkopolski - Poznań. W Kostrzynie zaplanowano linie kolejową Berlin - Kostrzyn - Krzyż w ramach „Ostbahn”. Linia ta była finansowana przez państwo Prusy. Natomiast szlak kolejowy Szczecin - Kostrzyn - Zielona Góra i dalej do Wrocławia, była finansowana przez fabrykantów. W efekcie dworzec w Kostrzynie nad Odrą jest dwupoziomowy.
Drugą szczególną rzeczą na stacji Kostrzyn nad Odrą jest fakt zelektryfikowania szlaku „Nadodrzanki” (południe - północ) Nr 273. A szlak (wschód - zachód) Nr 203 jest niezelektryfikowany. Wynikało to z innych priorytetów Polski, niż byłych Prus.
W 30-latach XX wieku, w Kostrzynie było pięć stacji i przystanków kolejowych. Obecnie (2022 rok) są trzy dworce; dwa towarowe i jeden osobowy.
Stacja kolejowa w Kostrzynie nad Odrą nosiła kolejno nazwy: Cüstrin Vorstadt 1857 – 1900, Cüstrin Neustadt Hauptbahnhof 1901 - 1930, Küstrin Neustadt Hauptbahnhof 1931 - 1945, Kostrzyn 1945 - do obecnej chwili (2022 rok). Współrzędne geograficzne: 52°35′29,5″N 14°38′50,0″E. Stacja obsługuje połączenia zarówno w głąb kraju jak i do Niemiec. W 2019 roku, stacja obsługiwała 1 900 pasażerów na dobę. Na stacji Kostrzyn zatrzymuje się około 70 pociągów w ciągu doby.
Dworzec w Kostrzynie nad Odrą został wybudowany w okresie 1872 - 1874. Mimo kilku remontów bryła budynku nie uległa zmianie. Inżynierowie zaprojektowali budynek jako dwuskrzydłowy przybliżony jak najbardziej do wiaduktu, gdzie krzyżują się dwie główne linie kolejowe. Autorem projektu był Eduard Römer, niemiecki architekt dworców i budynków Pruskich Kolei Wschodnich. W czasie drugiej wojny światowej dworzec nie został całkowite zniszczony. Osobowy ruch kolejowy przywrócono już w czerwcu 1945 roku. Dworzec został odbudowany około 1950 roku. W 70-latach XX wieku, dworzec został wpisany na listę zabytków.
Ostatni generalny remont dworca wykonano w okresie 2012 - 2014. W ramach modernizacji została odnowiona i uzupełniona zabytkowa elewacja. Wyremontowano też wszystkie pomieszczenia związane z obsługą podróżnych: hol, kasy biletowe, toalety. Dworzec został przystosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Zlikwidowano bariery architektoniczne, dostosowano toalet i zamontowano wind. PKP zadbało również o powierzchnię komercyjną w budynku dworca. Do dyspozycji podróżnych są sklepiki, salonik prasowy, gastronomia. Remont wyceniono na 7,7 miliona złotych. Wykonawcą remontu dworca w Kostrzynie nad Odrą była łódzka firma SKB Development.
Szlaki kolejowe: Nr 203 Tczew – Küstrin Kietz. Nr 273 Wrocław Główny – Szczecin Główny. Nr 410 Grzmiąca – Kostrzyn.
Górą stacji przebiega linia kolejowa Nr 203. Po drugiej wojnie światowej Nr 330, a następnie Nr 345. Obecnie (2022 rok) szlak nadal jest niezelektryfikowany. Na górnych peronach zatrzymują się pociągi osobowe z Berlina oraz pociągi z kierunku Gorzowa Wielkopolskiego i Myśliborza. Kiedy w 2002 roku, otwarto przejście graniczne z NRF, a następnie Polska weszła do strefy Schengen, najwiecej pociągów przyjeżdża do Kostrzyna z Berlina. Dalej niemcy podróżują na swoją ojcowiznę polskimi kolejami. Obecnie na trasie Kostrzyn (Polska) - Kustrin-Kietz (Niemcy) pociągi w ciągu dnia kursują co godzinę i jest to najliczniejsze połączenie z Kostrzyna nad Odrą. Tymi pociągami wielu polaków dojeżdża do pracy na terenie Niemiec. W 2020 roku, poinformowano o planach elektryfikacji linii kolejowej Nr 203, jednak nie nastąpi to wcześniej niż w 2023 roku. Najpierw były zelektryfikowany odcinek Piła - Krzyż - Kostrzyn nad Odrą.
Na dole stacji Kostrzyn nad Odrą przebiega linia kolejowa Nr 273 relacji Zielona Góra – Rzepin – Szczecin, czyli tak zwana „Nadodrzanka”. Po drugiej wojnie światowej Nr 325/350, a następnie Nr 355/366. Kiedy istniała linia kolejowa Nr 414 to zatrzymywały się tutaj także pociągi z Gorzowa Wielkopolskiego jadące przez Rudnicę.
Historyczna linia kolejowa Nr 414.
Kostrzyn miał także lokalną linię kolejową Kostrzyn - Gorzów Wielkopolski, a dokładnie Chyrzyno (posterunek kolejowy) - Gorzów Wielkopolski Zieleniec. Po wojnie szlak miał numer Nr 327d, następnie Nr 346. Szlak miał długość 40,57 m. Łączył przystanki: Żaczyn, Czarnów, Słońsk, Lemierzyce Gaj, Muszkowo, Krzeszyce, Krasnołęg, Kołczyn, Rudnica, Płonica Bolemin, Ulim. Ogólnie linia kolejowa przebiegała wzdłuż drogi krajowej Nr 22. Linia została zbudowana w okresie 1884 - 1915. Pierwszy pociąg częścią trasy przejechał w 1886 roku. Po drugiej wojnie światowej szlak został odbudowany i służył przewozowi towarów i pasażerów. W 1992 roku, zawieszono ruch pasażerski, a w 2005 roku, ruch towarowy. Obecnie (2022 rok) szlak jest nieprzejezdny i rozebrany. Pozostały tylko nieliczne tory w przejazdach kolejowych. W 2011 roku, samorządy lokalne chciały na byłym szlaku kolejowym zbudować ścieżkę rowerową. Jednak szacowany koszt inwestycji 20 milionów złotych przekraczał możliwości gmin.
Mosty kolejowe na Warcie i Odrze.
Mosty kolejowe na Warcie i Odrze na linii Nr 203 wymagały remontu. Od 2011 roku, był tylko czynny jeden z dwóch torów kolejowych. Mosty były bardzo obciążone bo przejeżdżało tędy 30 - 40 pociągów w ciągu doby. W 2015 roku, Niemcy zdecydowali o budowie nowego mostu nad Odrą. Polsce pozostało wyremontować most kolejowy na rzece Warta.
Z uwagi na zagrożenie powodziowe i poprawę żeglowności obu rzek mosty miały być posadowione wyżej, a nasyp kolejowy pomiędzy mostami podniesiony i poszerzony. Remont rozpoczęto w sierpniu 2021 roku. Usunięto torowiska pozostawiając tylko kratownicę mostu. Zużyte konstrukcje stalowe wymieniono na nowe. Wymieniono ponad 200 ton konstrukcji stalowej. Prace zakończono w grudniu 2022 roku. Koszt inwestycji 26 milionów złotych. Po obecnym remoncie prędkość biegu pociągu wynosi 120 km/h.
Most kolejowy na rzece Warta to są dwa równolegle mosty. Każdy z nich ma trzy przęsła. Jest to konstrukcja kratownicowa, wykonana ze stali metodą nitowania. Przyczółki wykonano jako konstrukcje murowane z ciemnej cegły, typowej dla tego obszaru. W czasie drugiej wojny światowej mosty został wysadzone. Przeprawę uruchomiono w sposób prowizoryczny w czerwcu 1945 roku.
W ramach tego samego zadania wyremontowano wiadukt kolejowy nad ulicą Niepodległości koło stacji Kostrzyn nad Odrą.
Nowy most kolejowy na rzece Odra, wykonany przez niemców to konstrukcja całkowite nowa. Most jest żelbetonowy jednoprzęsłowy. Górą przebiegają dwa łuki żelbetonowe, a poziom jezdny jest podwieszony na przestrzennej, stalowej sieci, tak modnej w ostatnich latach. Dodatkowo do głównego przęsła tory prowadzone są na estakadzie. Dzięki temu zwiększa się bezpieczeństwo przeciwpowodziowe. Stary most był w układzie dwóch równoległych mostów kratownicowych, cztero-przęsłowe.
Na szlaku Nr 273 jest most na rzece Warta i most nad rozlewiskiem Warty. Oba most są podwójne kratownicowe. Przez Wartę jest pięć przęseł. Przez rozlewisko trzy przęsła. Mosty są wykonane metodą nitowania. Mosty są regularnie konserwowane, bo przez mosty przejeżdża 50 - 60 pociągów na dobę.
Infrastruktura stacji Kostrzyn nad Odrą.
Szlaki kolejowe Nr 203 i Nr 273 są ze sobą połączone dwoma łącznikami. Jeden łącznik biegnie z kierunku zachodniego, Linia Nr 203, w kierunku północnym do linii Nr 273. Drugi od linii Nr 203, od wschodu, także w kierunku północnym do linii Nr 273.
Po północnej stronie stacji jest zabytkowa wieża wodna, okrągła, dobrze widoczna z górnych peronów. Za wieżą wodną były dwie wachlarzowe lokomotywownie. Pierwsza w 60-latach XX wieku, została całkowite rozebrana. Widać zarysy budynku i obrotnicy. Dalej znajduje się druga lokomotywownia wachlarzowa, która nadal jest eksploatowana. W pobliżu jest kilka budynków kolejowych. Część z nich jest wykorzystywana w celach niekolejowych: sklep motoryzacyjny i skład budowlany. Dużo dalej na północ jest równia stacji towarowej.
Kolejne obiekty kolejowe są na szlaku Nr 203 i Nr 410, na wschód. Tutaj jest druga stacja towarowa obsługiwana wyłącznie przez lokomotywy spalinowe. W tej części stacji jest druga wieża wodna. Widać ją z drogi wojewódzkiej Nr 132 (ulica Gorzowska). Jest ona podwójna, ośmiokątna foremna i ośmiokątna wydłużona. Na wieżach nie ma dachów. Wieże są przewidziane do rozbiórki. Obie stacje towarowe są intensywnie użytkowane. Na stacjach są zabytkowe budynki nastawni kolejowych. Na stacjach są semafory świetlne i kształtowe.
Trzecia lokomotywownia była umieszczona pomiędzy szlakami Nr 203 i Nr 410, w pobliżu wieży wodnej. Po lokomotywowni pozostały tylko nieliczne budynki, które nie są już eksploatowane.
Czwarta lokomotywownia znajdował się na południe od stacji Kostrzyn przy ulicy Niepodległości. Już od dawno obiekty zostały zaadoptowane do innych celów kolejowych. Była to pierwsza lokomotywownia w Kostrzynie. Prawdopodobnie była tutaj pierwsza wieża wodna.
Od szlaku Nr 203 w kierunku Niemiec, jeszcze przed rzeką Warta, odchodzi bocznica kolejowa do fabryki papieru i ciepłowni.
Perony na dole mają numery Peron 3, Peron 4, Peron 5. Środkowy peron, z uwagi na jego małą szerokość, został wyłączony z użytkowania. W efekcie są eksploatowane dwie krawędzie peronowe. Perony są w dobrym stanie.
Perony na górze mają numery: Peron 1, Peron 2 i są trzy krawędzie peronowe. Około 2015 roku, perony zostały wyremontowane i są typu wysokiego, z nowoczesną nawierzchnią. Na peronach są zadaszenia. Na perony prowadzą schody podziemne i windy.
Opracował Karol Placha Hetman