Giżycko 2022-01-01
Stacja kolejowa Giżycko.
Współrzędne geograficzne: 54.031N 21.778E.
Opis zdjęcia: Centralnie jest widoczna miejska wieża wodna (ciśnień) z tarasem widokowym. Po lewej stronie widoczne jest wiszące molo. Centralnie przy nabrzeżu jest widoczna "EkoMarina", a z prawej strony nastawnia kolejowa "Go1".
Miasto Giżycko.
Miasto Giżycko leży w Polsce w Województwie Warmińsko-Mazurskim. Miasto jest siedzibą powiatu i gminy wiejskiej Giżycko. Miasto Giżycko ma powierzchnię 13,72 km2 i leży na wysokości 142 m nad poziomem morza. Jezioro Niegocin ma poziom 116 m nad poziomem morza. Miasto zamieszkuje 29 642 mieszkańców (2016 rok).
Giżycko jest położone w centralnej części Pojezierza Mazurskiego w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Miasto leży pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin. Przez wiele wieków osada żyła z połowu ryb z jeziora Niegocin i innych sąsiednich. Okolice Giżycka mają największą w Polsce liczbę jezior. Dlatego w herbie miasta na niebieskim tle są trzy jasne ryby. Giżycko jest nazywane stolicą żeglarstwa w Polsce. Giżycko to ważny ośrodek turystyczny i wypoczynkowy.
Miasto Giżycko zostało założone w 1437 roku. Prawa miejskie zostały nadane w 1612 roku, na prawie chełmińskim. Historycznie są to tereny na pograniczu dwóch średniowiecznych pruskich ziem: Jaćwieży (Sudowii) oraz Galindii. Po brutalnym spacyfikowaniu tych terenów przez Zakon Krzyżacki, w okresie 1277–1283, ludność została podana władzom w Malborku. Tereny te nie były atrakcyjne gospodarczo, ale wielokrotnie były grabione przez sąsiednie plemiona. W osadzie zbudowano warownię strzegącą szlaku handlowego, którą rozbudowano do formy zamku. Z powodu braku miejsca nie zbudowano podgrodzia, dlatego Giżycko nie rozwinęło się jak typowe miasto. Zamek zbudowany w XVII wieku, i zachował się częściowo do chwili obecnej i jest w nim hotel. Na mocy pokoju toruńskiego region z miastem stanowił część Królestwa Polskiego, jako lenno we władaniu krzyżackim. W 1525 roku, wielki mistrz Albrecht Hohenzollern sekularyzował zakon krzyżacki, przyjął protestantyzm i ustanowił w Prusach świeckie księstwo, związane zależnością lenną z Królestwem Polskim.
W czasie potopu szwedzkiego, po klęsce w bitwie pod Prostkami, gdzie posiłkujące Szwedów wojska pruskie uległy polskim wojskom hetmana Wincentego Gosiewskiego. Na Mazury weszły oddziały litewskie i tatarskie, które wspierały Polaków. Gród przy Jeziorze Niegocin, Tatarzy zaatakowali w dniu 10 lutego 1657 roku, niszcząc całe miasto. Ocalały tylko zamek, ratusz i kościół. Miasto praktycznie przestało istnieć. Na mocy postanowień traktatów welawsko-bydgoskich z 1657 roku, Polska utraciła zwierzchnictwo nad regionem i miasto Giżycko stało się częścią państwa brandenbursko-pruskiego, przekształconego w 1701 roku, w Królestwo Prus.
Miasta Giżycko (Lötzen) nie omijały klęski głodu, epidemie i pożary. Było to jedno z najbiedniejszych miast w Królestwie Prus. W 1710 roku, w wyniku epidemii dżumy zmarła większość mieszkańców miasta. Do 1820 roku, miasto Giżycko miały władze powiatowe w mieście Ryn. W tym roku, starosta z Ryn przeniósł się do zamku w Giżycku (Lötzen). W 1822 roku miasto strawił wielki pożar.
Warto wspomnieć, że król pruski Fryderyk Wilhelm IV, posługiwał się także Językiem Polskim, który na Mazurach był powszechny. W 1838 roku, w mieście Giżycko urodził się polski historyk, wieloletni dyrektor Ossolineum, Wojciech Kętrzyński.
Utworzenie w 1871 roku, Cesarstwa Niemieckiego przyniosły na Mazury zmiany. Wprowadzono korzystne prawo dla osadników. Zwiększyła się liczba ludności. Druga połowa XIX wieku, przyniosła poprawę jakości życia mieszkańców Giżycka (Lötzen). W tym czasie rozpoczęto budowę twierdzy Boyen, budowę twardych dróg kołowych i linii kolei żelaznych. Przy okazji powstało wiele innych obiektów i miejsc pracy.
W czasie wielkiej wojny światowej, bezskutecznie, dwukrotnie Twierdzę Boyen próbowali zdobyć moskale. Bitwy na tych terenach trwały w okresie od jesieni 1914 roku do wiosny 1915 roku. Sprawny transport kolejowy odegrał ważną rolę w zaopatrzeniu armii pruskiej.
Po wielkiej wojnie światowej, na terenie Mazur przeprowadzono referenda. Większość mieszkańców opowiedziała się za pozostaniem w Prusach Wschodnich. W 1939 roku, Giżycko było już znanym kurortem wypoczynkowym. Przyjeżdzali tutaj nawet mieszkańcy Berlina, Szczecina i Bydgoszczy. W mieście rozbudowano sieć hoteli, pensjonatów, restauracji i kawiarni. Zbudowano dużą przystań jachtową i kąpielisko nad Jeziorem Niegocin. Organizowano regaty wioślarskie, żeglarskie i bojerowe. Urządzano polowania na ptactwo wodne. Według spisu powszechnego z 1939 roku Lötzen (Giżycko) liczyło 16 288 mieszkańców.
Lecz głupi niemcy rozpoczęli drugą wojnę światową razem z braćmi moskalami. Wojna przyszła do miasta Giżycko pod koniec grudnia 1944 roku, wraz z pierwszymi nalotami lotnictwa sowieckiego. Atak po lodzie, od strony zamarzniętego jeziora Niegocin, zaskoczył oddziały niemieckie i zmusił je do poddania. Miasto zostało zajęte przez jednostki 44. korpusu z 31. armii III Frontu Białoruskiego. Na miejscowym cmentarzu pochowano 1 715 żołnierzy sowieckich. Przez cztery kolejne miesiące Giżycko (Lötzen) było niszczone i plądrowane przez żołdaków moskiewskich.
W dniu 20 maja 1945 roku, sowiecka komendantura wojenna przekazała administrację miasta i powiatu władzom polskim. Pierwsza grupa osadników polskich została przywieziona do Giżycka z rejonów Białegostoku. Póżniej napłynęli wysiedleńcy z Wileńszczyzny i innych Polskich Kresów. Wywózkę ludności niemieckiej rozpoczęto w styczniu 1946 roku. Ci z Mazurów, którzy nie chcieli się zgodzić na polski rodowód i spolszczenie nazwisk oraz imion, musieli emigrować.
Po drugiej wojnie światowej miasto nosiło starą nazwę Lec. Wkrótce jednak zaczęto używać nazwy Łuczany (sierpień 1945 rok), w nawiązaniu do pierwotnej nazwy Łocze – w języku niemieckim Lötzen. W dniu 4 marca 1946 roku, Komisja Ustalania Nazw Miejscowości nadała, na cześć Gustawa Gizewiusza (nazwisko rodowe Giżycki) dla miasta nazwę Giżycko.
W Giżycku turyści mogą spotkać kilka atrakcji: Most obrotowy na Kanale Giżyckim (Łuczańskim). Twierdza Boyen. Wieża wodna (ciśnień) z 1900 roku, otwarta dla zwiedzających, która ma taras widokowy. Wzgórze świętego Brunona z krzyżem z 1909 roku.
Lotniska i lądowiska.
Na obrzeżach Giżycka, poza miastem, funkcjonuje osiedle „Mazury Residence Airpark & Marina”. Na terenie osiedla znajduje się pas startowy dla samolotów sportowych i turystycznych oraz przystań jachtowa przy jeziorze Niegocin. Lądowisko nosi nazwę - Lądowisko Giżycko Mazury Residence. Lądowisko jest zarejestrowane ICAO: EPGM. Używana jest także nazwa Grajewko. Droga startowa 860 m x 50 m. Kierunek 110/290. Elewacja: 410 ft = 125 m. Współrzędne geograficzne: N54°00'19.6" E21°49’16.7”. Pas trawiasty, oznakowany. Cały teren jest ogrodzony. Krąg południowy 300 m nad terenem. Rękaw w połowie długości pasa po północnej stronie. Lądowisko formalnie zamknięte NOTAM-em, ale faktycznie funkcjonuje. Nr ewid.ULC 133. Na terenie lotniska zbudowano kilka prywatnych rezydencji. Zwykli posiadacze prywatnych samolotów nie mogą korzystać z lądowiska i korzystają z Lotniska Kętrzyn Wilamowo.
W kierunku północno-zachodnim od Giżycka, w odległości około 2 km, jest lądowisko Antonowo, które jest także znane pod nazwą Giżycko. Współrzędne geograficzne: N54°03'29.4" E21°44’48.9”. Elewacja: 390 ft = 119 m. Droga startowa gruntowa 435 m x 40 m, na kierunku 040/220. Lądowisko jest prywatne. Przed przylotem konieczny jest kontakt telefoniczny z właścicielem. Z lądowiska korzystają głównie motolotniarze.
W kierunku północno-wschodnim od Giżycka, w odległości około 5 km, jest lądowisko Bożykowo, które jest także nazywane Spytkowo. Współrzędne geograficzne: N54°04'29.4" E21°50’05.3”. Elewacja: 491 ft = 150 m. Droga startowa gruntowa o wymiarach 294 m x 35 m, na kierunku 024/204, przeznaczona głównie dla motolotni. Lądowisko nie jest oznakowane i jest własnością prywatną. Przed przylotem konieczny jest kontakt telefoniczny z właścicielem.
W 2013 roku, przy ulicy Warszawskiej oddano do użytku heliport, leżące przy Szpitalu Miejskim w Giżycku.
Stacja kolejowa Giżycko.
Stacja kolejowa Giżycko została otwarta w 1868 roku. Pierwszy planowy pociąg wjechał na stację w dniu 8 grudnia 1868 roku, z kierunku Kętrzyna.
Opis zdjęcia: Widok z przejazdu kolejowo-drogowego w ciągu ulicy Dąbrowskiego w kierunku stacji Giżycko, w kierunku wschodnim.
Stacja została zlokalizowana na wąskim pasie terenu między miastem a Jeziorem Niegocin. Pod budowę stacji wykupiono tereny od ich właścicieli. Budynek dworcowy zbudowano identyczny jak w Kętrzynie. Jednak w wyniku wielkiej wojny światowej budynek został uszkodzony i został odbudowany. W wyniku odbudowy budynek otrzymał nowy dach, z dużym spadkiem i zagospodarowanym poddaszem. W 2005 roku, właścicielem dworca zostało miasto. W 2006 roku, budynek został wyremontowany i jest wizytówką miasta. Był to pierwszy dworzec w Województwie Warmińsko-Mazurskim przejęty przez samorząd od PKP S.A. Przykład Giżycka zainspirował wówczas do rozmów z koleją na temat zmiany wizerunku lokalnych dworców inne samorządy. W dniu 7 lipca 2006 roku, nastąpiło uroczyste otwarcie dworca w Giżycku. Zbudowano parking, założono zieleńce i małą architekturę. Remont kosztował 1 200 000 złotych. W 2008 roku, miasto Giżycko, za 560 000 zł wyremontowało drugi przydworcowy budynek. W budynku są toalety i kabiny prysznicowe. Obiekt jest dostępny dla osób niepełnosprawnych i dla rodzin z małymi dziećmi. Teren dworca jest całodobowo monitorowany przez 8 kamer, włączonych do miejskiego systemu Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Stacja Giżycko otrzymała trzy perony. Generalnie Peron 1 obsługiwał pociągi w kierunku Kruklanek, Peron 2 obsługiwał pociągi w kierunku Ełku, a Peron 3 w kierunku Orzysza. Natomiast każdy peron obsługiwał pociągi w kierunku Kętrzyna. Pod peronami zbudowano tunel dla pasażerów. W 1946 roku, został zlikwidowany Peron 3, bo moskale rozebrali tor linii Giżycko - Orzysz. PKP nie miało funduszy na odbudowę tego szlaku.
Perony są typu niskiego, a nawierzchnia jest wykonana z małych płytek chodnikowych i bruku. Na peronach nigdy nie było zadaszeń. Przy Peronie 1 jest jeden tor i jest to tor główny Nr 1. Tor między dworcem i Peronem 1 został zlikwidowany. Przy Peronie 2 są dwa tory. Stacja ma jeszcze siedem torów towarowych i pięć bocznic. Jest rampa towarowa we wschodniej części stacji. Są także budynki magazynowe.
Na stacji Giżycko zbudowano niedużą lokomotywownię. Obecnie jest nieczynna. Ruch kolejowy jest obsługiwany przez dwie nastawnie „Go” od strony wschodniej (kierunek Ełk) i „Go1” od strony zachodniej (kierunek Kętrzyn). Nastawnie obsługują przejazdy kolejowe w ciągu ulicy Jeziorna (wschód) i Dąbrowskiego (zachód). Na stacji są semafory kształtowe.
Stacja nie doczekała się elektryfikacji. Aktualnie linia kolejowa Nr 38 Białystok - Głomno jest modernizowana, aby utrzymać jej parametry szlakowe, a głównie prędkość biegu pociągów osobowych 120 km/h.
Przez wiele lat stacja była obsługiwana przez lokomotywy parowe. Najwięcej było tutaj lokomotyw Ty2. W 70-latach XX wieku, widywano tutaj lokomotywy spalinowe: ST43, ST44, SM42, SU42. Ostatnio widuje się tutaj lokomotywy spalinowe Pesa Gama SU160 oraz dwuagregatowe Newag SM4210.
W 2018 roku, stacja Giżycko obsługiwała w sezonie wakacyjnym do 1000 pasażerów w ciągu doby. Poza sezonem wakacyjnym ruch pasażerski jest mniejszy. Obecnie (2022 rok) ze stacji Giżycko można odjechać do: Ełk 4 pary pociągów na dobę PolRegio. Gdynia 1 para pociągów „Niegocin” InterCity. Olsztyn Główny 5 par pociągów na dobę PolRegio. Wrocław Główny 1 para pociągów „Mamry” InterCity.
Elektryfikacja i modernizacja.
W 2022 roku, ruszyła przebudowa szlaku na odcinku Ełk – Korsze, na długości około 100 km. Szlak ma być zelektryfikowany, co pozwoli na utrzymanie biegu pociągu z prędkością 160 km/h. Planowana inwestycja zakłada, że podróżni zyskają dostępniejsze 4 stacje (Sterławki Wielkie, Kętrzyn, Tołkiny i Korsze) i 5 przystanków (Niegocin, Sterławki Małe, Martiany, Nowy Młyn, Linkowo). Perony będą dostosowane dla potrzeb osób o ograniczonych możliwościach poruszania się. W ramach inwestycji wymienione będą tory oraz urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Wzrost poziomu bezpieczeństwa zapewni przebudowa 38 przejazdów kolejowo-drogowych i 84 obiektów inżynieryjnych mostów i wiaduktów. Przewidziano wiadukt drogowy w Sterławkach Wielkich. Sprawny ruch pociągów umożliwi lokalne centrum sterowania w Korszach. W ramach pierwszego etapu inwestycji na odcinku Ełk – Giżycko rozpoczynają się pierwsze prace związane z elektryfikacją trasy. Wartość prac to 649 mln zł. Planowane zakończenie prac to 2024 rok.
Linie kolejowe w Giżycku:
Linia kolejowa Nr 38 Białystok - Głomno. W 1948 roku linia miała Nr 507, a w 1988 roku Nr 510. Linia ma długość 241,535 km, jest jednotorowa, częściowo zelektryfikowano (3 kV). Prędkość maksymalna na linii wynosi 120 km/h. Linia przebiega w północno-wschodniej Polsce. Linia powstała w czasach Prus Królewskich. Pierwszy fragment linii otwarto w dniu 24 września 1866 roku z Królewca do Bartoszyc, następnie w dniu 10 listopada 1867 roku oddano do użytku odcinek Bartoszyce – Kętrzyn, a w dniu 8 grudnia 1868 roku otwarty został odcinek Ełk – Kętrzyn. W dniu 1 listopada 1871 roku, otwarto odcinek z Ełku do Prostek. W 1873 roku po stronie Imperium Ruskiego oddano do użytku odcinek Białystok – Grajewo, a w dniu 15 września 1873 roku, otwarty został odcinek Grajewo – Prostki, gdzie tor normalnotorowy przebiegał równolegle do toru ruskiego. Po wielkiej wojnie światowej dawna ruska część linii trafiła do Polski, w związku z czym tor ruski przebudowano na normalnotorowy. Obecnie (2022 rok) linia jest modernizowana.
Nieistniejąca linia kolejowa nr 54 Giżycko - Kruklanki. Linia została uruchomiona w dniu 21 grudnia 1905 roku, jako odnoga linii Białystok - Głomno. Miała długość 11,402 m. Była jednotorowa i niezelektryfikowana. W okresie maj - czerwiec 1945 roku, linia został rozebrana przez sowieckie oddziały trofiejne. Około 1951 roku, linia została odbudowana i otrzymała Nr 589. W 1952 roku, uruchomiono na linii przewozy pasażerskie. W 1988 roku, linia miała Nr 509. W dniu 1 września 1987 roku, ruch kolejowy osobowy został na niej wstrzymany. Ruch towarowy wstrzymano w listopadzie 1987 roku. W 2002 roku, linia została rozebrana. Obecnie 2022 roku, bez problemu można rozpoznać ślad po torowisku.
Nieistniejąca linia kolejowa Giżycko - Kruklanki - Węgorzewo. Linia została otwarta w dniu 21 grudnia 1905 roku. Linia była jednotorowa. W 1945 roku, nastąpiła fizyczna likwidacja linii przez sowieckie oddziały trofiejne. W latach powojennych odbudowano linię tylko na odcinku Giżycko - Kruklanki. Linia przebiegała przez: Kożuchy, Pieczonki, Kruklanki, Wyłuchy, Pozezdrze, Ogonki do Węgorzewa.
Była także linia Kruklaki - Olecko. Linia była jednotorowa. Linia przebiegała przez: Brożóka, Jurkowo, Grądzkie, Orłowo, Wronki Mazurskie, Gryzy, Doliwy, Gordejki do Olecka. Linia ta także w 1945 roku, została zlikwidowana przez sowieckie oddziały trofiejne.
Nieistniejąca linia kolejowa Giżycko - Orzysz. Linia została otwarta w dniu 1 czerwca 1906 roku. Linia była jednotorowa. W 1945 roku, nastąpiła fizyczna likwidacja linii przez sowieckie oddziały trofiejne. Linia przebiegała przez: Upałty, Ruda Staświny, Miłki, Konopki, Ublik, Pianki. Obecnie (2022 rok) można jeszcze odszukać ślady po byłym torowisku.
Opracował Karol Placha Hetman