Kraków 2020-02-14
055b Rozdział 1948-09-03
Centralne Studium Samolotów. CSS-10, CSS-11.
Polska
Historia
CSS-10
Zaraz po drugiej wojnie światowej w Polsce nie było sprzyjającej atmosfery do otworzenie przemysłu lotniczego. Mimo to, w 1946 roku, z inicjatywy profesora Franciszka Misztala z Politechniki Warszawskiej utworzono w Warszawie Centralne Studium Samolotów (CSS). CSS były rodzajem biura konstrukcyjnego, które miały własny warsztat budowy prototypów samolotów. CSS nie były fabryką.
W CSS inżynier Franciszek Misztal zgromadził przedwojennych inżynierów lotnictwa oraz młodych studentów.
W 1946 roku, biuro CSS otrzymało od Ministerstwa Komunikacji zlecenie na opracowanie 3 samolotów: szkolnego, treningowo-akrobacyjnego i pasażerskiego. W 1947 roku, pierwszy został opracowany projekt samolotu szkolnego, który otrzymał nazwę CSS-10. Konstruktorami samolotu byli Franciszek Misztal i Stanisław Lasota.
Ponieważ budowa samolotu CSS-10 w warsztatach na Okęciu była niemożliwa, do budowy prototypów przystąpiono w WSK PZL Mielec. Do projektu wprowadzono poprawki. Zastosowano silnik Walter Mikron II, o mocy 65 KM (48 kW). Dlatego oznaczenie samolotu zmieniono na CSS-10 A. Prototyp CSS-10 A, pierwszy lot wykonał w dniu 1948-09-03 roku.
Samolot CSS-10 został przewieziony do Warszawy do Głównego Instytutu Lotnictwa. W GIL samolot został poddany testom. Samolot nie uzyskał dobrych osiągów, bo silnik był o małej mocy. Z powodu małej mocy silnika w stosunku do masy całkowitej, samolot miał długi start, małe wznoszenie oraz niezadowalające właściwości w przeciągnięciu i korkociągu.
Kolejny prototyp oznaczony CSS-10 C wyposażono w silnik Walter Minor 4-III, o mocy 105 KM (77 kW). Dodatkowo, skrzydło otrzymało niewielki skos. Pierwszy lot wykonano w dniu 1949-04-24 roku. Samolot ten także przewieziono do GIL. Testy samolotu wypadły dobrze i samolot został dopuszczony do wykonywania akrobacji. W 1952 roku, samolot poddano testom państwowym, w ich wyniku samolot został dopuszczony do lotów, jako samolot szkolno-treningowy. Zaplanowano zbudowanie 40 samolotów tego typu, lecz ze względu na brak silników projektu nie zrealizowano.
W tym czasie przewidywano rozpoczęcie w Polsce produkcji silników Walter z licencji. Produkcji silników nie podjęto.
Zaplanowano wyprodukowanie 40 samolotów tego typu, lecz ze względu na brak silników Walter Minor 4-III ostatecznie projekt został zaniechany.
W 1952 roku, samoloty zostały postawione za hangarem. Samolot CSS-10 A uległ zniszczeniu (1955 rok). W 1955 roku, samolot CSS-10 C został odremontowany przez członków Aeroklubu Warszawskiego na Okęciu. Samolot został pokazany na Wystawie Lotniczej na Okęciu (1956 rok). Aby samolot mógł latać, konieczny był remont podwozia, którego nie wykonano. W 1960 roku samolot skasowano.
Był także projekt samolotu, który oznaczono CSS-10 B. Od samolotu CSS-10 C różnił się zakrytą kabiną. Tego prototypu nie zbudowano.
CSS-11
CSS-11 to samolot bardzo podobny do samolotu CSS-10. Prace nad obiema konstrukcjami prowadzono równolegle. Samolot CSS-11 powstawał pod kierunkiem inżyniera Leszka Dulęby. W kwietniu 1947 roku, Leszek Dulęba został wyznaczony na stanowisko Kierownika Zespołu Płatowcowego. W warsztatach CSS zbudowano dwa prototypy samolotu CSS-11.
W dniu 1948-10-18 roku, pierwszy prototyp wykonał pierwszy lot. Pilotem był J. Szymankiewicz. Oba samoloty przekazano do GIL celem wykonania testów homologacyjnych.
Samolot CSS-11 okazał się udany. Miał dobre własności lotne. Osiąg były lepsze od założonych. Samolot prawidłowo wykonywał figury akrobacyjne i łatwo wychodził z korkociągu. W ocenie samolotu napisano, że samolot CSS-11 nadaje się do treningu i akrobacji.
Tak samo jak CSS-10, planowano uruchomienie produkcji seryjnej samolotów CSS-11. Produkcja miała wynieść 30 maszyn. Na przeszkodzie stanął brak silników. Produkcję licencyjną silników Walter w Polsce nie podjęto. W okresie 1952-1953, z przyczyn politycznych, oba prototypy skasowano.
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-02-14
055b Rozdział 1948-09-03
Centralne Studium Samolotów. CSS-10, CSS-11.
Polska
Konstrukcja
Konstrukcja CSS-10
Samolot CSS-10 to dwumiejscowy dolnopłat o konstrukcji mieszanej. Kadłub wykonany z rur stalowych, skrzydła o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła proste, o konstrukcji drewnianej. Skrzydło ma jeden dźwigar, od przodu kryty sklejką. Tylna część skrzydła kryta płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo, o szkielecie drewnianym, kryte płótnem. Skrzydło nie ma klap.
Kabiny odkryte, druga kabina wyżej położona. Kadłub kratownicowy, spawany z rur stalowych. Kadłub w części kabin kryty blachą duralową, w części tylnej płótnem na listwach profilujących.
Usterzenie trapezowe, z zaokrąglonymi końcami. Stateczniki dwudźwigarowe, keson noskowy kryty sklejką, reszta płótnem. Stery o szkielecie drewnianym, kryte płótnem.
Podwozie stałe z kółkiem ogonowym.
Napęd CSS-10
CSS-10 A - rzędowy Walter ”Mikron III”, o mocy startowej 48 kW (65 KM) oraz mocy trwałej 35 kW (48 KM). Silnik jest gaźnikowy.
CSS-10 C - rzędowy Walter ”Minor 4-III”, o mocy startowej 77 kW (105 KM) oraz mocy trwałej 59 kW (80 KM). Silnik jest gaźnikowy.
Konstrukcja CSS-11
Samolot CSS-11 to dwumiejscowy dolnopłat o konstrukcji mieszanej. Kadłub wykonany z rur stalowych, skrzydła o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła proste, o konstrukcji drewnianej. Profil NACA 23012. Skrzydło ma jeden dźwigar, od przodu kryty sklejką. Tylna część skrzydła kryta płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo, o szkielecie drewnianym, kryte płótnem. Skrzydło nie ma klap.
Kabiny odkryte, druga kabina wyżej położona. Kadłub kratownicowy, spawany z rur stalowych. Kadłub w części kabin kryty blachą duralową, w części tylnej płótnem na listwach profilujących.
Usterzenie trapezowe, z zaokrąglonymi końcami. Stateczniki dwudźwigarowe, keson noskowy kryty sklejką, reszta płótnem. Stery o szkielecie drewnianym, kryte płótnem.
Podwozie stałe z kółkiem ogonowym.
Napęd CSS-11
Silnik rzędowy Walter ”Minor 6-III”, o mocy startowej 125 KM (92 kW). Silnik jest gaźnikowy. Śmigło dwułopatowe, drewniane.
Dane T-T CSS-10 A
Rozpiętość 10,70 m
Długość 7,36 m
Wysokość 1,96 m
Powierzchnia nośna 15,73 m2
Masa własna 462 kg
Masa startowa 691 kg
Masa użyteczna 149 kg
Ilość paliwa 82 litry
Prędkość maksymalna 149 km/h
Prędkość przelotowa 112 km/h
Prędkość lądowania 75 km/h
Prędkość wznoszenia 1,5 m/s
Pułap 2 250 m
Zasięg 310 km
Rozbieg 130 m
Dobieg 150 m
Dane T-T CSS-10 C
Rozpiętość 10,58 m
Długość 7,55 m
Wysokość 1,91 m
Powierzchnia nośna 15,73 m2
Masa własna 505 kg
Masa startowa 756 kg
Masa użyteczna 251 kg
Ilość paliwa 82 litry
Prędkość maksymalna 185 km/h
Prędkość przelotowa 152 km/h
Prędkość lądowania 72 km/h
Prędkość wznoszenia 3,5 m/s
Pułap 4 900 m
Zasięg 440 km
Rozbieg 130 m
Dobieg 150 m
Dane T-T CSS-11
Rozpiętość 10,60 m
Długość 7,50 m
Wysokość 1,83 m
Powierzchnia nośna 16,50 m2
Masa własna 575 kg
Masa startowa 850 kg
Masa użyteczna 200 kg
Ilość paliwa 90 litry
Prędkość maksymalna 208 km/h
Prędkość przelotowa 175 km/h
Prędkość lądowania 75 km/h
Prędkość wznoszenia 4,2 m/s
Pułap 5 950 m
Zasięg 440 km
Rozbieg 160 m
Dobieg 120 m
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-02-14
055b Rozdział 1948-09-03
Centralne Studium Samolotów. CSS-10, CSS-11.
Polska
Zestawienie
Zbudowano dwa samoloty CSS-10 i dwa samoloty CSS-11.
Opracował Karol Placha Hetman