Drzonów 2022-07-26
Samolot uderzeniowy Suchoj Su-22 M4K nb 8511.
Samolot Suchoj Su-22 M 4 K 8511 / 28511 to był 73 samolot kupiony przez Polskę. Samolot został dostarczony w 1986 rok. Samolot był użytkowany w Powidzu. Remont główny przeprowadzono w 1994-08-02. W 2006 roku, samolot był nieczynny. W 2008 roku, samolot trafił do Muzeum w Drzonowie - Lubuskie Muzeum Wojskowe.
Historia zakupu samolotów Su-22 M 4 K i Su-22 UM 3 K dla Wojska Polskiego.
Wybuch drugiej zimnej wojny, na początku 80-lat XX wieku, wymusił dozbrojenie państw Układu Warszawskiego. W Polsce wprowadzono na uzbrojenie lotnictwa myśliwskiego w ograniczonej ilości niedopracowane samoloty MiG-23 MF i z powodów finansowych samoloty MiG-21 bis.
Jednak prawdziwe przezbrojenie nastąpiło w lotnictwie myśliwsko-bombowym (szturmowym, uderzeniowym). I pod względem jakościowym i ilościowym. Polska kupiła samoloty Su-22 w dwóch wersjach; jednomiejscowe Su-22 M 4 K i dwumiejscowe Su-22 UM 3 K. W 1985 roku, Wojsko Polskie odebrało pierwsze odpowiednio 20 i 6 sztuk. W sumie kupiono 90 samolotów jednomiejscowych i 20 samolotów dwumiejscowych, co razem dało 110 egzemplarzy, czyli sprzęt dla trzech pułków lotniczych i jednej eskadry.
O dostawy do Polski samolot Su-22 M 3 konkurował z MiG-23 BN. W 1982 roku, z przyczyn ekonomicznym, wybrano samolot Suchoj. Wówczas decyzja o zakupie jednak nie zapadała. W 1983 roku, sowieci zaproponowali zakup nowszej wersji samolotu, konkretnie Su-22 M 4 i wtedy złożono zamówienie na 80 Su-22 M 4 i 20 Su-22 UM 3 K dla dwóch pułków lotnictwa myśliwsko-bombowego i dwóch eskadr 7. BLR-B (Brygady Lotnictwa Bombowo-Rozpoznawczego). W 1986 roku, zamówiono jeszcze 20 samolotów Su-22 M 4, celem wyposażenia w ten typ maszyny trzeciego pułku (8. PLM-B z Mirosławca) w miejsce dwóch eskadr 7. BLBR (pozostały w niej samoloty Su-20).
W okresie sierpień - październik 1984 roku, do Powidza na pokładach Ił-76 i An-12/22 dotarło pierwsze 13 samolotów. Było to 7 maszyn Su-22 M 4 (nb 3005, 3212, 3213, 3908-3911) i 6 szkolno-bojowych Su-22 UM 3 K (104, 305-308, 509). Wszystkie samoloty weszły w skład 6. PLM-B (pułku lotnictwa myśliwsko-bombowego) w Pile, w sierpniu 1985 roku, swoje pierwsze Su-22 otrzymał 40. PLM-B ze Świdwina, a w maju 1986 roku, trzecia eskadra 7. PLB-R (pułku lotnictwa bombowo-rozpoznawczego) z Powidza (początkowo eskadra ta miała wchodzić w skład 8. PLM-B w Mirosławcu).
W maju 1985 roku, pierwsza grupa pilotów i techników pojechała do Krasnodaru na przeszkolenie na nowy sprzęt. Żołnierze powrócili do Polski w lipcu 1985 roku.
Dostawy Su-22 realizowano inaczej niż 10 lat wcześniej samolotów Su-20, które po prostu przyleciały. Su-22 dostarczano do Powidza w skrzyniach. Tu sowieci dokonywali montażu i sami oblatywali sprzęt. Dopiero potem przekazywali stronie polskiej. Prawdopodobnie pierwszego polskiego Su-22 M 4 sowieci w Powidzu oblatali w dniu 1984-05-05. Żywotność techniczna polskich Su-22 w okresie pokoju wynosiła 20-25 lat.
Jednymi z pierwszych pilotów byli; ppłk pilot Bogdan Likus, Jan Kania i Zenon Jankowski (dubler polskiego kosmonauty).
Pierwszą jednostką wyposażoną w nowe samoloty stał się 7. PLMB z Powidza. Następne to 6. PLMB w Pile i 8. PLMB w Mirosławcu. Każda z jednostek otrzymała na stan 36 maszyn, dla 3 eskadr (zgodnie z ówczesnymi etatami).
Pierwszy okres użytkowania nowych maszyn przypadł na drugą połowę 80-lat. Polscy piloci stosunkowo szybko opanowali pilotaż i już w pierwszych latach eksploatacji wykonywali starty i lądowania na DOL (drogowe odcinki lotniskowe). Szkolenia bojowe prowadzono na poligonie Nadarzyce i na morskim poligonie koło Ustki. Szczególnie istotne było szkolenie z użyciem nowego, nie stosowanego do tej pory w Wojsku Polskim, uzbrojenia kierowanego klasy p-z (powietrze-ziemia, powietrze-woda, a zgodnie ze zmienioną nomenklaturą powietrze-powierzchnia). Ponieważ państwo Polskie tkwiło mocno w Układzie Warszawskim to zadania postawione przed nowymi maszynami pozostawały niezmienione.
Według stanu na dzień 1991-01-01 na uzbrojeniu było 85 sztuk Su-22 M 4 K i 19 sztuk Su-22 UM 3 K. Straciliśmy 2 pilotów i 3 Su-22 M 4 K oraz 1 Su-22 UM 3 K.
Przemiany społeczno-polityczne w Polsce, rozpoczęte w 1989 roku, spowodowały dążenie Polski do wstąpienia do Sojuszy Północno-Atlantyckiego ( NATO ), co ostatecznie nastąpiło w 1999 roku. Ale już od początków 90-lat Polska poszukiwała swojej podmiotowości w nowych warunkach. Przejawiało się to między innymi w nawiązywaniu kontaktów z niedawnymi przeciwnikami. W 1995 roku, piloci z Powidza na samolotach Su-22 po raz pierwszy wizytowali bazę szwedzką w Satenas.
W 90-latach Lotnictwo Polskie otrzymało nowe zadania. Aby je skutecznie wykonać należało dokonać przegrupowań sił. Efektem było zlikwidowanie bazy samolotów Su-22 w Pile i przeniesienie jej do Świdnicy. Dzięki temu samoloty Su-22 były bardziej równomiernie rozlokowane, chociaż prawidłowo samoloty Su-22 należało przebazować na lotnisko w Białej Podlaskiej. Niedawny nasz nadzorach stawał się naszym przeciwnikiem. Przystąpienie do NATO wpłynęło na nowy podział oddziałów lotniczych. Zniknęły pułki, a podstawową jednostką organizacyjną stały się eskadry. Zgodnie z umowami Polska powinna posiadać dziesięć eskadr lotnictwa taktycznego.
Po przystąpieniu Polski do NATO samoloty Su-22 zostały przystosowane do działania w ich strukturach. Na początek wymieniono panel radiostacji, aby można było stosować tryb łączności używanej w NATO. Kolejnym etapem było wymienienie wyposażenia nawigacyjnego. Należy jednak pamiętać o tym, że polskie Su-22 nigdy nie zostały przystosowane do działania poza granicami naszego kraju. Już wówczas przewidywano eksploatację samolotów do około 2015 roku.
W 2000-01-01 Wojsko Polskie na uzbrojeniu miało jeszcze odpowiednio 80 Su-22 M 4 K i 18 Su-22 UM 3 K i stanowiły liczącą się siłę. W 90-latach utraciliśmy 4 pilotów i 5 maszyn jednomiejscowych oraz 1 dwumiejscową. W 2000 roku, samoloty zgrupowane były w 5 eskadrach; w Świdwinie, Mirosławcu i Powidzu. W każdej eskadrze zgromadzono po około 20 maszyn.
Polska posiada pełną bazę techniczną dla przeprowadzenia remontów. Silniki remontowane są w Warszawie. Płatowce w Bydgoszczy.
Samoloty bojowe Su-22 eksploatowano w Powidzu, Mirosławcu, Pile (do 2000 roku), Świdwinie oraz szkolnie w Mińsku Mazowieckim i Dęblinie. Korzystano z DOL, najczęściej z DOL-Kliniska. Samoloty latały nad poligonami w Nadarzycach i w Ustce.
Wypadkowość samolotów Su-22 nie była większa niż innych typów. Wypadków nie wydarzyło się wiele. Do 2007 roku, straciliśmy łącznie 8 pilotów i 12 maszyn w tym dwie maszyny dwumiejscowe. W 2007 roku, zapadła decyzja o zakończeni eksploatacji w okresie 2011-2012, to jest do czasu wyczerpania resursów technicznych.
Zgodnie z „Planem rozwoju Sił Zbrojnych na lata 2005– 2010” w roku 2008 roku, będziemy eksploatowali 48 samolotów Su-22 stanowiących uzbrojenie trzech eskadr lotnictwa taktycznego.
W 2012 roku, WZL w Bydgoszczy zaprezentowały zmodyfikowaną wersję samolotu Su-22 przeznaczonego dla lotnictwa Marynarki Wojennej. Zaprezentowany samolot to był egzemplarz Su-22 M 4 K nb 9305. Samolot otrzymał wyposażenie konieczne do lotów nad morzem i zwalczania celów nawodnych. Dodatkowo samolot otrzymał nowy kamuflaż złożony z dwóch odcieni szarości. Wojsko Polskie nie wyraziło zainteresowania propozycją. Polska posiadała w tym czasie nadmiar samolotów Su-22, które były magazynowane, głównie w Świdwinie.
W latach 2015-2018 samoloty Su-22 powinny zostać wycofane z eksploatacji. Jednak w lutym 2014 roku szef MON Tomasz Siemoniak zdecydował o utrzymaniu ich na etacie 40. ELT, 21. Baza Lotnicza w Świdwinie. Zdecydowano się na ich remont, który pozwolił na pozostawienie ich w służbie przez kolejne 3-10 lat. Modernizacją objęto 6 samolotów w wersji Su-22 UM 3 K i 12 samolotów Su-22 M 4 K. Samoloty poddano wstępnej weryfikacji, po czym lotem skierowano je do Bydgoszczy. Samoloty otrzymały nową radiostacje, przyrządy pokładowe w jednostkach anglosaskich, agregaty poddano remontom lub wymianie. Jednocześnie samoloty otrzymały nowy kamuflaż, tak zwany gołębi. Pierwszy samolot Su-22 M 4 K nb 8205 przekazano wojsku w maju 2015 roku. Remont pozostałych samolotów trwał do końca 2016 roku.
Wiele samolotów Su-22 przekazano do placówek muzealnych. Samoloty można spotkać w Warszawie, Dęblinie, Krakowie, Poznaniu, Drzonowie, Muzeum 303 w Napoleonie i innych miejscach.
Wykaz zmodernizowanych samolotów:
Su-22 UM 3 K nb 308, 310, 508, 509, 706, 707.
Su-22 M 4 K nb 8205 (zmodernizowany jako pierwszy), 3201, 3304, 3612, 3706, 3713, 3715, 3920, 7410, 8101, 8309, 8920.
Opracował Karol Placha Hetman