Zakopane 2022-04-25
Stacja kolejowa PKP Zakopane.
Współrzędne geograficzne 49.301N 19.963E.
Zanim omówimy stację kolejową PKP Zakopane odpowiemy sobie na pytanie - Co to jest za miasto; Zakopane?
Historia miasta Zakopane.
W XII i XIII wieku, Tatry z całym Podhalem były własnością królewską. Polskimi Tatrami zarządzał starosta nowotarski. Tatry Słowackie z Orawą, Liptowem i Spiszem należały do króla węgierskiego. Zakopane zostało założone na mocy przywileju króla Stefana Batorego w 1578 roku. Nazwa Zakopane pojawiła się w dokumencie króla Zygmunta III Wazy z dnia 20 kwietnia 1630 roku. Pochodzenie słowa „Zakopane”, znaczy karczowisko i pierwotnie brzmiało „Za Kopane”. Pierwszymi mieszkańcami byli chłopi i mieszczanie, którzy uciekli przed swoimi panami. Królowie zatwierdzali ich prawo pobytu. W 1670 roku, król Michała Wiśniowieckiego zatwierdził prawo funkcjonowania wsi i jego mieszkańców.
Ponieważ ziemia nie przynosiła dużych planów, dlatego mieszkańcy zajmowali się hodowlą zwierząt i pracą w lesie. Część mieszkańców trudniła się górnictwem, hutnictwem lub przeprowadzaniem różnych osób przez góry. W XVIII wieku, w trakcie poszukiwań górniczych odkryto w Tatrach nieduże złoża złota, srebra, miedzi i rudy żelaza. W Kościelisku otwarto hutę żelaza. W drugiej połowie XIX wieku złoża się wyczerpały.
Według spisu z 1818 roku, w Zakopanym i Kościelisku było 340 domów, 871 mężczyzn i 934 kobiety. W 1824 roku, Zakopane wraz z częścią Tatr zostało sprzedane węgierskiej rodzinie Homolacsów. W 1888 roku, właściciel Pelz zbankrutował i jego majątki ziemskie zostały wystawione na licytację. W 1889 roku, Zakopane z częścią Tatr kupił hrabia Władysław Zamoyski, właściciel dóbr kórnickich w Wielkopolsce. Kupił je na licytacji za 460 002 złote i 3 centy. Nabyte ziemie Zamoyski nieoficjalnie nazwał „Państwo Zakopane”. W tym czasie Zakopane został znacznie unowocześnione. Zbudowano wodociągi, pocztę, telefony, telegrafy, szkoły i inne budynki użyteczności publicznej. Matka hrabiego założyła w Zakopanem szkołę gospodarczą dla dziewcząt. Szkoła szybko stała się elitarną. Zdolne wiejskie dziewczęta uczyły się w szkole za darmo. W tym czasie poprawiła się gospodarka leśna. W miejscu wyrębu lasu sadzono nowe drzewa. Ród Zamoyskich sprowadził do Zakopanego znanych lekarzy, którzy szybko docenili walory klimatyczne Podhala. W tym czasie do Zakopanego zaczęli przyjeżdżać bogaci kuracjusze dla poratowania zdrowia. Już w 1889 roku, Zakopane liczyło ponad 250 domów, a w nich było ponad 600 pokoi gościnnych. W roku 1886 roku, Zakopane zostało oficjalnie uznane za uzdrowisko. Powstały pierwsze sanatoria, gdzie między innymi leczono gruźlicę. Do Zakopanego zaczęli przyjeżdżać znani pisarze, poeci, malarze, rzeźbiarze i aktorzy.
Hrabia Władysław Zamoyski był inicjatorem i sponsorem budowy linii kolejowej z Chabówki, przez Nowy Targ do Zakopanego. Prace ukończono w 1899 roku, choć podobno pierwszy pociąg na trasie Chabówka - Nowy Targ przejechał już w 1894 roku. Do Zakopanego pierwszy pociąg osobowy przyjechał w dniu 25 października 1899 roku.
Po wielkiej wojnie światowej, gdy Polska odzyskała niepodległość, hrabia Zamoyski zapisał cały majątek narodowi polskiemu w formie fundacji. Przekazane lasy stały się bazą dla utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. W dniu 18 października 1933 roku, Zakopane otrzymało prawa miejskie. W 1997 roku, Zakopane w pielgrzymce odwiedził święty Papież Jan Paweł II, który mieszkał wówczas w Księżówce, w dniach 4 - 7 czerwca 1997 roku.
Linia kolejowa Nr 99.
Linia kolejowa Nr 99, łączy Chabówkę z Zakopanem. W 1948 roku, linia miała Nr 140, a w 1988 roku, Nr 135. Linia ma długość 43,785 km. Linia przebiega przez Nowy Targ. Stacje i przystanki: Rokiciny Podhalańskie (3,275 km), Raba Wyżna (5,621 km), Sieniawa (10,988 km), Pyzówka (15,052 km), Lasek (18,098 km), Nowy Targ (22,595 km), Szaflary (26,530 km), Biały Dunajec (33,856 km), Poronin (37,466 km).
Ponieważ budowa linii kolejowej była prowadzona w czasach zaboru austriackiego zażądano budowy dodatkowej linii kolejowej z Nowego Targu przez Podczerwone do Sucha Hora na Słowacji. Linia nigdy nie odegrała roli jaką jej przeznaczono. W 1948 roku, linia miała Nr 142, a w 1988 roku, Nr 135a, a ostatecznie Nr 118. Na trasie były stacje: Nowy Targ Fabryczny (2,48 km), Ludźmierz (4,40 km), Rogoźnik Podhalański (6,99 km), Czarny Dunajec(11,87 km), Podczerwone (18,01 km), Sucha Hora. Linia została uruchomiona w dniu 1 lipca 1904 roku. W połowie 1945 roku, został zamknięty odcinek Podczerwone - Suchá Hora, a w 1965 roku, odcinek ten został rozebrany. W 1981 roku, na odcinku Nowy Targ - Podczerwone został zawieszony ruch osobowy. W 1988 roku, na odcinku Nowy Targ - Podczerwone został zawieszony ruch towarowy. W 1992 roku, lina została rozebrana.
Przystanek kolejowy Nowy Targ Fabryczny został zbudowany dla pracowników kombinatu obuwniczego „Podhale”. Wybudowano piętrowy dworzec kolejowy w stylu zakopiańskim. W 1988 roku, pociągi osobowe zostały zawieszone. Linia kolejowa została rozebrana w 1992 roku.
Oficjalnie linia Nr 99 została oddana do ruchu w 1899 roku. Pierwszy pociąg z pasażerami przejechał trasę Zakopane – Kraków w dniu 25 października 1899 roku.
Linia została zbudowana jako górska, jednotorowa, z minimalną ilością mostów i wiaduktów. Na szlaku nie zbudowano ani jednego tunelu, co znacznie obniżyło koszty budowy oraz czas budowy. Chociaż w planie był tunel w okolicy Przełęczy Sieniawskiej. Lecz taka budowa ma swoje minusy. Na trasie są liczne łuki kolejowe oraz zjazdy i podjazdy. Nachylenia toru przekracza niekiedy 28‰. W rezultacie warunki trakcyjne na szlaku Nr 99 są trudne. Powoduje to trudności w prowadzeniu pociągów i w radykalny sposób wymusza ograniczenie ich prędkości. Niemniej jednak maszyniści (mechanicy) doskonale radzą sobie na trasie.
W efekcie nie każda lokomotywa parowa dobrze spisywała się i spisuje na torze. Nie za dobrze spisywały się tutaj długie i ciężkie lokomotywy parowe, które przyczyniały się do niszczenia szyn. Przed wielką wojną światową na linii mogły jeździć jedynie nieliczne typy parowozów austriackich.
W okresie międzywojennym pociągi prowadziły tu poniemieckie (pruskie) parowozy typu TKt1. Były one jednak konstrukcyjnie nie udane i awaryjne.
Na początku 30-lat zarząd PKP zdecydował się zamówić w Zakładach Hipolita Cegielskiego w Poznaniu nową lokomotywę, przeznaczoną specjalnie na linię Kraków - Zakopane. Skonstruowano wówczas polski parowóz tendrzak OKz32, który okazał się, dobrze dostosowany do trudnych warunków linii. Jak wykazały testy próbne parowóz był w stanie pokonać trasę Kraków – Zakopane, z osobowym składem wagonów, pół godziny szybciej niż parowóz typu TKt1.
Dobrze spisywały się tutaj inne lokomotywy parowe typu tendrzaki. Na szlaku do Zakopanego dobrze spisywała się polska lokomotywa parowa TKt48, zbudowana po drugiej wojnie światowej. Tendrzaki miały też zaletę, że ich prędkość do przodu i do tyłu była jednakowa. Sprawa była ważna, bo na trasie Kraków - Zakopane pociąg trzy razy zmieniał kierunek jazdy. W dodatku, w Zakopanym nigdy nie było obrotnicy lokomotyw.
Lokomotywy OKz32 oraz TKt48, ciągnęły składy osobowe do 1975 roku, czyli do elektryfikacji linii. Pociągi towarowe były zwykle prowadzone lokomotywami typu Ty2 / Ty42.
W 20-latach XX wieku, szlak pokonywał osobowy wagon motorowy typu TAG Kiel Nr PKP 90003. Na szlaku testowano także inne wagony motorowe.
W 30-latach XX wieku, szlak Kraków - Zakopane pokonywały wagony motorowe typu „Luxtorpeda”, pociąg SAx 90080. W 1936 roku, pociąg ten ustanowił rekord szybkości przejazdu na trasie Kraków – Zakopane. Pokonał ją w ciagu 2 godziny 18 minut. Do dzisiaj ten rekord nie został pobity. W czasie okupacji germańskiej kilka pociągów typu „Luxtorpeda” uległo zniszczeniu podczas bombardowania lokomotywowni w Krakowie. Pozostałymi dwoma pociągi germańcy wozili tyłki do Zakopanego.
Elektryfikacja linii Nr 99.
Szlak Nr 99 został zelektryfikowany (3 kV DC) w dniu 3 grudnia 1975 roku. Był to okres, kiedy planowano zelektryfikowanie wszystkich linii kolejowych w Polsce. Lecz zapaść gospodarki polskiej w 80-latach XX wieku, spowodował zaprzestanie tego procesu. Sieć trakcyjna jest typu C120-2C oraz jest przystosowana, do maksymalnej prędkości do 110 km/h. Obciążalność prądowa wynosi 1 725 A. W okresie 2017 - 2021, sieć trakcyjna została wymieniona na nową (nowe słupy, przewody zasilające, przewody trakcyjne). Na szlaku jest system SHP.
Po elektryfikacji szlaku zaczęły tutaj królować EZT EN57 (trzy wagonowy, w tym jeden silnikowy) i ich wzmocniona wersja EN71 (cztery wagony, w tym dwa silnikowe). Pociągi dalekobieżne były prowadzone zwykle lokomotywami elektrycznymi EU07 / EP07, które także dobrze spisywały się w ciasnych łukach torów.
Prędkość maksymalna na szlaku Nr 99, wynosi 80 km/h (2021 rok). Po szlaku poruszają się głównie pociągi regionalne (Koleje Małopolskie, PolRegio) oraz dalekobieżne (InterCity). Ruch towarowy odbywa się sporadycznie.
Ważnym parametrem szlaku jest także maksymalny nacisk osi lokomotyw i wagonów na tory. Na szlaku Nr 99 wartość ta wynosi 177 - 196 kN. Po remoncie szlaku w okresie 2018 - 2021, wartości te mają następujące dane; Lokomotywy elektryczne 221 kN, a wagony 196 kN. Wynika to ze specyfiki górskich szlaków poprowadzonych po stokach wzniesień. Niektórzy biografowie sugerują, że taki sposób budowy linii kolejowej odbił się na jakości, co nie jest prawdą. Linia Chabówka - Zakopane, systematycznie remontowana doskonale zdaje swoje zadanie.
Stacja kolejowa Zakopane.
W czasie ponad 120 lat stacja w Zakopanem przebudowywana była trzykrotnie. Okresie 1937 - 1939 dworzec kolejowy Zakopane został rozbudowany. Projektantem był inżynier Zenon Thienel. Ostatni remont wykonano w okresie 2016 - 2021. Budynki dworcowe zostały gruntownie wyremontowane, od piwnic, aż po dachy.
Wyremontowano główny budynek dworca, który został podzielony na dworzec kolejowy i dworzec autobusowy. W budynku jest zupełnie nowa poczekalnia dla pasażerów, przechowalnie bagażu i kasy biletowe oraz toalety w pomieszczeniach piwniczego poziomu.
Wyremontowano budynek przychodni kolejowej. Nieznacznie zmieniono układ pomieszczeń wewnątrz. Zainstalowano w nim Centrum Informacji Turystycznej oraz mediatekę, pomieszczenia wystawowe, salę klubową. Medioteka to placówka w której można skorzystać z szerokiej oferty książek, multimediów oraz dostępu do internetu. Będzie uruchomiona restauracja i kawiarnia. Remont kosztował około 40 mln złotych, w tym 15 mln złotych pochodziło z funduszy unijnych.
Nowym obiektem będzie wielopoziomowy parking zlokalizowany przy peronach stacji. Pierwszym etapem była wycinka drzew. Przewidywany termin oddania do użytku parkingu to 2024 rok. W planach, parking będzie miał 150 miejsc parkingowych i sklep spożywczy. W związku z tymi pracami, w 2021 roku, rozebrano drewnianą bramę na perony z neonowym napisem „PKP Zakopane” oraz sąsiednie stoiska i sklepy. Słynny neon i brama powstały z okazji Mistrzostw Świata w narciarstwie klasycznym, które odbywały się w 1968 roku. Planowana jest nowa brama wejściowa, na którą wróci nowy neon „PKP Zakopane”. Co się tyczy samego neonu „PKP Zakopane” to w 90-latach przestał on świecić. Mieszkańcy zebrali datki i neon wyremontowano w 2015 roku.
Przebudowano układ okolicznych ulic i byłego dworca busów. W sezonie letnim 2021 roku, stacja obsługiwała do 2 000 pasażerów w ciągu doby. W 2021 roku, pociąg relacji Kraków - Zakopane pokonywał w ciągu 3,5 godziny.
W marcu 2022 roku, PKP ponownie zawiesiła kursowanie pociągów do stacji PKP Zakopane. Udało się uzyskać fundusze na remont peronów (wydłużenie dla dużych składów), torowisk i trakcji elektrycznej. Zostaną również przebudowane wiaty peronowe. Dlatego cała równia stacyjna została ogrodzona i przystąpiono do remontu. Aby nie wstrzymywać ruchu kolejowego na stacji Spyrkowka (tory postojowe InterCity) została przystosowana do obsługi pociągów osobowych. Odległość między stacjami wynosi 1 500 m. Zaplanowano dojazd komunikacją miejską do tymczasowego dworca. Tymczasowa stacja Spyrkówka będzie funkcjonował do września 2023 roku. Wszystkie prace remontowe na linii Nr 99 mają skrócić czas przejazdu pociągów osobowych do 2,5 godziny.
Adres PKP Zakopane ul. Chramcówki 35, 34-500 Zakopane.
Opracował Karol Placha Hetman