Tarnów 2021-09-14
Stacja kolejowa w Tarnowie.
Nieprzypadkowo miasto Tarnów posiada tytuł perły polskiego renesansu. Tarnowska starówka ma swój niepowtarzalny urok. Malownicze kamieniczki, stylowy ratusz oraz gotycka Bazylika Katedralna pod wyzwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny tworzą z tarnowskiego centrum miejsce godne uwagi każdego turysty. W Tarnowie jest kilka muzeów z cennymi eksponatami. Łatwo jest w Tarnowie znaleść restaurację z dobrym jedzeniem. Dobra pogoda jest w Tarnowie niemal gwarantowana. Miasto szczyci się tytułem najcieplejszego w całej Polsce.
Stacja kolejowa w Tarnowie może się poszczycić jednym z najładniejszych dworców kolejowych w Polsce.
Historia kolei w Tarnowie.
Budowa torów kolejowych na szlaku do Tarnowa rozpoczęła w 1853 roku. Stacja kolejowa w Tarnowie została uruchomiona w 1855 roku, kiedy został oddany do użytku odcinek linii kolejowej Bochnia - Dębica. Na szlaku powstały stacje kolejowe w miejscowościach: Brzesko Okocim, Bogumiłowice, Tarnów, Wola Rędzińska, Dębica. Regularnych ruch kolejowy został uruchomiony w dniu 20 lutego 1856 roku. Dalszą budowę linii kolejowej chwilowo powstrzymały efekty wojny krymskiej. Wojna krymska to była wojna między Imperium Rosyjskim a Imperium Osmańskim i jego sprzymierzeńcami: Wielką Brytanią, Francją i Królestwem Sardynii, toczona była w okresie 1853 – 1856.
Początkowo przez Tarnów przejeżdżały tylko pociągi towarowe. Pociągi osobowe ruszyły w dniu 20 lutego 1856 roku i kursowały na trasie Kraków - Dębica. Dziennie były dwa pociągi w obie strony. Podróż trwała ponad 4 godzin. Pociąg miał maksymalną prędkość 35 km/h, a średnia prędkość wynosiła 25 km/h. Pociąg miał jedną lokomotywę parową i 10 - 14 wagonów dwuosiowych o masie do 5 000 kg każdy.
W 1876 roku, uruchomiono linię kolejową z Tarnowa do Nowego Sącza i dalej do Leluchowa i Preszowa. Linia ta wchodziła w skład sieci Transwersalnej i była zbudowana głównie z powodów strategicznych - wojskowych. Cały plan był zatwierdzony przez rząd w Wiedniu w dniu 8 maja 1970 roku. Długość szlaku wynosi 145 km.
W 1906 roku, uruchomiono kolejną linię kolejową do Szczucina, czyli w kierunku północnym. Plan został zatwierdzony w 1900 roku. Prace rozpoczęto w październiku 1905 roku. Latem 1906 roku, rozpoczęto regularny ruch pasażerski. Długość szlaku kolejowego wynosi 49 km. W tym czasie Szczucin rozwijał się dynamicznie. W 1905 roku oddano do użytku bitą drogę ze Szczucina do Dąbrowy Tarnowskiej.
W 1918 roku, Polska odzyskała niepodległość. Ruch kolejowy przez stację w Tanowie systematycznie wzrastał. W 1938 roku, przez Tarnów: w relacji Kraków - Przemyśl przejeżdżało 15 par pociągów, w relacji Kraków - Tarnów - Nowy Sącz - Krynica kursowało 10 par pociągów, a w relacji Tarnów - Szczuci 5 par pociągów.
W 1860 roku, w Tarnowie zbudowano pierwszy budynek dworca, który miał wiatę dla pociągu osobowego. Obiekt był parterowy. W budynku była poczekalnia, restauracja, poczta, kolejowe pomieszczenia służbowe i kasy (bagażowa, biletowe - osobno dla każdej klasy w pociągi: 1, 2, 3.).
Podczas okupacji, w dniu 14 czerwca 1940 roku, z Tarnowa wyruszył pierwszy transport polskich więźniów do KL Auschwitz. W bydlęcych wagonach pociągu było 728 więźniów.
Dworzec w Tarnowie.
Obecny dworzec w Tarnowie został zbudowany w okresie 1906 - 1910. Architektem dworca był Edmund Baudisch. Plany opracowano w Ministerstwa Kolei Żelaznych w Wiedniu. Budynek zaprojektowany został jako reprezentacyjny gmach z ogromną centralną salą.
W 1915 roku, w wyniku działań wojennych budynek dworca został częściowo zniszczony.
W dniu 28 sierpniu 1939 roku, kilka dni przed napadem wojsk niemieckich na Polskę w Tanowie miał miejsce atak terrorystyczny. Zamachowiec podłożył bombę zegarową. Eksplozja bomby spowodowała śmierć 20 osób, a dalszych 35 zostało rannych. Budynek dworca został uszkodzony. Autorem zamachu był Volksdeutsche (folksdojcz) Antoni Guzy.
W okresie 2007 - 2010, dworzec w Tarnowie poddano generalnemu remontowi. Ponieważ już wówczas budynek był zabytkiem, remont prowadzono pod nadzorem konserwatorskim. Zakończenie remontu oraz uroczyste otwarcie odbyło się w dniu 13 listopada 2010 roku. W ramach remontu wymieniono instalację w budynku, stolarkę okienną i drzwiową, podłogi, wewnętrzne tynki. Została odnowiona elewacja zewnętrzna budynku, która otrzymała nowoczesne podświetlenie. Nawet fundamenty budynku zostały wzmocnione i zabezpieczone izolację przeciwwilgociową. W budynku znalazły się pomieszczenia dla „Panoramy siedmiogrodzkiej”, czyli zachowanych fragmentów panoramicznego obrazu Jana Styki, przedstawiający zdobycie Sybinu przez powstańców węgierskich dowodzonych przez generała Józefa Bema. Budynek dworca jest reprezentacyjną budowlą w Tarnowie. Na remont dworca wydano kwotę 42 mln złotych.
Jeśli chodzi o zrobienie dobrego zdjęcia dworca to jest problem. Od strony miasta sąsiednie budynki zasłaniają widok. Plac przed dworcem jest niewielki. W dodatku, zdjęcia są robione w kierunku południowym, czyli pod słońce. Z kolei od strony peronów widok skutecznie ogranicza historyczna wiata na Peronie 1.
Istniejące obiekty historyczne.
Sam budynek dworca jest zabytkowy. Wiata na Peronie 1 jest zabytkowa. Stoi nieużywana kolejowa wieża ciśnień, która jest zlokalizowana w południowo-wschodniej części stacji. Poprzednia wieża wodna była ustawiona w pobliżu dworca z jego wschodniej strony, tu gdzie obecnie jest budynek „Poczta Polska”.
W pobliżu stacji kolejowej Tarnów znajduje się kilka zabytkowych kominów. Komin byłej cegielni „Konstancja” przy ulicy Strusinka. Komin byłego browaru Sanguszków przy ulicy Narutowicza.
PKP Tarnów obecnie.
Stacja Tarnów znajduje się na międzynarodowej strategicznej linii kolejowej E30 Zgorzelec - Medyka. Położona jest w południowej części miasta Tarnów. Dziennie przez stację przejeżdża do 65 par pociągów osobowych i około 40 pociągów towarowych.
Stacja Tarnów posiada trzy perony wyspowe, każdy jest dwukrawędziowy. Do 2008 roku, funkcjonował Peron 1A z torem czołowym, który został już zlikwidowany. Peron 1 to były Peron 2. Kiedyś Peron 1 był peronem przy budynku dworca. Peron 1 ma długość 450 m. Na nim jest ustawiona zabytkowa wiata o długości 150 m. Wiata jest wykonana z żeliwna i żelaza, łączona nitowaniem i pokryta blachą. Peron 2 ma długość 380 m. Na peronie jest wiata zbudowana około 2015 roku. Wiata jest kształtem zbliżona do wiaty historycznej, ale jest zbudowana w nowej technologii. Dodatkowo część centralna została wykonana jako świetliki. Peron 3 ma długość 300 m. Na peronie jest wiata zbudowana około 2015 roku.
Patrząc od strony dworca, za peronami, oddano do użytku parking typu „Park & Ride”. Parking jest trzypoziomowy i ma 614 miejsc parkingowych. Parking oddano do użytku w 2015 roku i został postawiony na 2 hektarowej działce, na której poprzednio były obiekty kolejowe.
Na stacji działały dwie nastawnie, które były oznaczone „Tr” i „Tr-1”. W 2018 roku, oddano do eksploatacji nową nastawnię, która steruje ruchem kolejowym na stacji Tarnów i na sąsiednich stacjach poprzez system LCS. Nowa nastawania została postawiona koło wiaduktu ulicy Krakowska z południowej strony torów. Ulica Krakowska to główna ulica Tarnowa. Przy stacji kolejowej przebiega ona pod torami kolejowymi. W 2017 roku, wiadukt został poszerzony, aby zmieścić cztery pasy ruchu dla samochodów, chodniki i ścieżkę rowerową.
Układ torowy w Tarnowie jest bardzo rozbudowany i zamyka się w widłach linii kolejowej Nr 91 i linii kolejowej Nr 96, z zachodnim odejściem linii kolejowej Nr 115. Wiele torów obecnie nie jest już używanych. Te które pozostały zostały wyremontowane. Największy remont przeszedł układ torowy stacji osobowej.
Towarowa część stacji jest ulokowana na południe od stacji osobowej. Pomnik Parowóz Ol49-72 jest ustawiony obok nowej lokomotywowni należącej do stacji towarowej, przy ulicy Do Huty.
Obecnie przez Tarnów przebiegają następujące linie kolejowe:
Linia kolejowa Nr 91 Kraków Główny – Medyka jest zelektryfikowana, dwutorowa. Ma długość 259 km. W większości prędkość podróżna wynosi 160 km/h.
Linia kolejowa Nr 96 łączy stację Tarnów z przystankiem Leluchów. W całości jest zelektryfikowana. Linia ta jest popularnie określana jako „Kryniczanka”. Linia swój początek bierze na stacji towarowej. Na wielu odcinkach wzdłuż linii kolejowej płynie rzeka Poprad oraz biegnie krajobrazowa droga wojewódzka Nr 971 z Piwnicznej Zdroju do Krynicy Zdroju. Linia ma długość 146 km. Maksymalna prędkość wynosi 100 km/h, ale są odcinki o prędkości do 70 km/h.
Linia kolejowa Nr 115 jest nazywana potocznie „Szczucinka”. Linia jest jednotorowa, niezelektryfikowana Do użytku oddano ją w 1906 roku. Ruch pasażerski został zawieszony w dniu 3 kwietnia 2000 roku. Od tego czasu szlak jest używany tylko dla ruchu towarowego. Na szlaku obowiązuje prędkość 20 - 40 km/h. Linia ma długość 49 km.
Opracował Karol Placha Hetman