Kraków 2021-04-13
Koleją na lotnisko Rakowice - Czyżyny.
Wielu krakowian pamięta, że w Krakowie było duże lotnisko Rakowice - Czyżyny. Wielu krakowian także wie, że na lotnisko w Balicach imieniem Jana Pawła II, można dojechać wygodnie koleją, w 15 minut z dworca Kraków Główny. Ale niewielu krakowian wie, że w Drugiej Rzeczypospolitej, na lotnisko Rakowice - Czyżyny, można było dojechać pociągiem.
Generalnie do lotniska Rakowice - Czyżyny kursowały autobusy z Małego Rynku. Ale była także możliwość dojazdu pociągiem. W tamtym czasie sieć kolejowa w Krakowie wygladała inaczej. Pociąg ruszał ze stacji Kraków Główny, przez stację Kraków Grzegórzki, dalej nie istniejącym torem: Kraków Wieczysta, Kraków Czyżyny i dalej: Bieńczyce, Grębałów, Prusy do Kocmyrzowa. Jeszcze przed wielką wojną światową zbudowano w Czyżynach odgałęzienie kolejowe: Czyżyny Monopol (tytonie) oraz do Mogiły (klasztor Ojców Cystersów). Cały szlak nosił Nr 111.
Opis do zdjęcia: Między innymi takie parowozy jeździły na szlaku Nr 111. Ten parowóz T2D został zbudowany w 1950 roku, w Chrzanowie. Przez wiele lat jeździł w Hucie imieniem Lenina i miał oznaczenie HL-19. Obecnie stoi jako eksponat przed dworcem Kraków Płaszów.
Opis do zdjęcia: Hangar PLL LOT z 1931 roku. Przy tym hangarze pasażerowie wsiadali i wysiadali z samolotów PLL LOT. W odległości 900 m była stacja kolejowa Kraków - Czyżyny.
Szlak kolejowy Nr 111.
W 1890 roku, Sejm Krajowy Galicji zdecydował o rozbudowie sieci kolejowej w Galicji. Utworzono „Krajowy Fundusz Kolejowy”. Z zebranych funduszy powstała między innymi linia Kraków Główny - Kocmyrzów, o długości 18,910 km, czyli szlak kolejowy Nr 111, który łączył stację kolejową Kraków Główny z Kocmyrzowem, potocznie zwaną „Kocmyrzówką”. Otwarcie linii nastąpiło w dniu 14 lutego 1899 roku. Prowadzenie eksploatacji na tych liniach objął Zarząd Kolei Państwowych.
Linia został zbudowana w 1899 roku, jako wojskowa linia dwóch zaborców Polski. Linia „Kocmyrzówka” należała do Austro-Węgier. W Kocmyrzowie była stacja graniczna z Zaborem Rosyjskim. Z drugiej strony granicy była linia wąskotorowa do Kazimierzy Wielkiej. Z pociągów korzystali głównie fabrykanci, właściciele majątków ziemskich oraz drobni przemytnicy, którzy przewozili deficytowe towary przez granicę, aż do końca wielkiej wojny światowej. W 1910 roku, zbudowano w stacji Czyżyny odnogę do Mogiły. Na całej linii Nr 111 od początku prowadzono przewozy towarowe i pasażerskie.
Po wielkiej wojnie światowej, znaczenie linii Nr 111 bardzo spadło. Austro-Węgry się rozpadły, a Rosja wprowadzała zbrojnie komunizm. Linia Nr 111 zaczęła obsługiwać głównie przewozy towarowe z pobliskich zakładów przemysłowych Krakowa: Elektrownia Dajwór, Zakłady Szatkowskiego (Zieleniewskiego), Zakłady Mięsne, młyn, tytonie oraz płody role z Kocmyrzowa, Proszowic i Kazimierzy Wielkiej.
W 1954 roku, wstrzymano ruch kolejowy na odgałęzieniu do Mogiły. Było to spowodowane uruchomieniem linii tramwajowej ulicą Mogilska i Plany 6-letniego (obecnie Aleja Jana Pawła II). Pociągi do Kocmyrzowa kursowały jeszcze w 60-latach. W 1968 roku, sytuacja się zmieniła, kiedy uruchomiono tramwaj ulicą Kocmyrzowską do Wzgórz Krzesławickich, gdzie budowano wielkie osiedla mieszkaniowe. Ruch kolejowy pociągów pasażerskich wstrzymano w 1970 roku. Linię systematycznie rozbierano, jednocześnie dokonywano drobne przeróbki.
Szlak Nr 111 został zlikwidowany i obecnie są tylko niewielkie po niej pozostałości. Z ciekawych pozostałości „Kocmyrzówki” jest kładka nad rzeką Dłubnia w Nowej Hucie, przy ulicy Michała Wańkowicza, której przyczółki były kiedyś mostem kolejowym szlaku Nr 111. Inną pamiątka jest wiadukt tramwajowy nad ulicą Łowińskiego i 100 metrów dalej wiadukt tramwajowy nad torami kolejowymi. Tak jak teraz biegnie tramwaj tak biegła linia kolejowa Nr 111.
Jeszcze w 90-latach na „Kocmyrzówce” urządzano przejazdy pociągami retro, z lokomotywą na przedzie i wagonami boczniakami.
Stacja kolejowa Grzegórzki.
Stacji kolejowej Grzegórzki nie należy mylić z nowym przystankiem kolejowym, który powstał na estakadzie kolejowej obok Hali Targowej przy ulicy Grzegórzeckiej.
Stacja Grzegórzki znajdowała się nad Wisłą na wprost obecnego centrum handlowego Galeria Kazimierz. Została zbudowana w 1899 roku. Od torów kolejowych z Krakowa Głównego do stacji Kraków Płaszów (obecnie szlak Nr 91), tuż przed Wisłą odbijał jeden tor w kierunku wschodnim i ciasnym łukiem wchodził na stację Grzegórzki. Ze stacji Grzegórzki odchodziła bocznica kolejowa na zachód, pod wiaduktem kolejowym, w kierunku Elektrowni Dajwór, Krakowskiej Gazowni, aż pod sam Wawel. Wagony które podjeżdżały pod Wawel służyły do przeładunku towarów płynących barkami z góry Wisły oraz piasku rzecznego. Na ulicy Starowiślna tor kolejowy krzyżował się z torami tramwajowymi na tym samym poziomie. Stacja obsługiwała zakłady mięsne, zakłady Szadkowskiego (Zieleniewski) i inne mniejsze, w tym jednostkę wojskową. Na stacji była rampa kolejowa o długości 100 m. Stacja posiadała niedużą wieżę wodną. Od 1945 roku, pociągi do Kocmyrzowa odjeżdżały tylko ze stacji Kraków Grzegórzki, a nie ze stacji Kraków Główny.
Ze stacji Grzegórzki tory dalej przebiegały pod mostem Kotlarskim na Wiśle, który oddano do użytku w 2001 roku, i wzdłuż dzisiejszej ulicy Marka Stachowskiego i przekraczały ulicę Grzegórzecką. W asfalcie ulicy Grzegórzeckiej i Fabrycznej nadal są tory kolejowe. Torowisko nadal było w strefie przemysłowej.
Dalej tory przecinały obecną Aleję Pokoju, na Dąbiu i kierowały się w kierunku wschodnim. W 1942 roku, podczas okupacji niemieckiej zbudowano stację kolejową Olsza i nasypem kolejowym poprowadzono tory w kierunku Wisły i przez Wisłę do stacji Kraków Płaszów. Zamysł był taki, aby odciążyć stację Kraków Główny i pociągi towarowe skierować obwodnicą. Nowe tory wykorzystano i zrobiono łącznicę ze szlakiem Nr 111, w rejonie wiaduktu nad Aleją Pokoju. W ten sposób, w przyszłości była możliwa likwidacji szlaku Nr 111, od Alei Pokoju w stronę Nowej Huty.
Dalej tor szlaku Nr 111 biegły obok Krakowskich Młynów, przy ulicy Mogilskiej.
Stacja kolejowa Kraków Czyżyny.
Stacja Kraków Czyżyny była użytkowana w okresie 1899 - 1971. Została zlikwidowana w 1973 roku. Stacja mieściła się przy obecnym Rondzie Czyżyńskim, w miejscu obecnej stacji paliw samochodowych „Carrefour”. Z tej stacji jest około 900 m do hangaru PLL LOT na lotnisku Rakowice - Czyżyny, gdzie pasażerowie wsiadali do samolotu. Stacja kolejowa miała dwa dalsze kierunki: Mogiła i Kocmyrzów.
Ze stacji Czyżyny odchodziła też bocznica do bazy Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego (później przemianowanego na Przedsiębiorstwo Budowy Mieszkań Nowa Huta, a następnie na Kombinat Budownictwa Mieszkaniowego) zlokalizowanego w miejscu dzisiejszego placu handlowego „Tomex".
W stronę Mogiły pociąg ruszał torami prowadzonymi łukiem w prawo, aby przyciąć ulicę, która dzisiaj nosi nazwę Jana Pawła II i dalej linia biegła po jej południowej stronie. W kierunku Mogiły była jeszcze jedna stacja w rejonie obecnej ulicy Biskupa Piotra Tomickiego.
Stacja kolejowa w Mogile.
Linia kolejowa z Czyżyn do Mogiły, która była stacją końcową, została otwarta w dniu 16 czerwca 1900 roku. Stacja Mogiła była ulokowana w pobliżu cmentarza mogilskiego.
W związku z budową nowego miasta Nowa Huta i kombinatu stalowego Huta imieniem Lenina, w 1953 roku, ten szlak został zamknięty dla ruchu pasażerskiego, a w 1954 roku, dla ruchu towarowego. Zlikwidowano stację Mogiła. W ostatnich latach istnienia połączenia kolejowego pociąg do Mogiły przyjeżdżał o 07:15, a dojeżdżał o 07:30, aby po raz drugi przyjechać do Mogiły o 15:15 i odjechać o 15:30. Z pociągu korzystała młodzież i studenci uczący się w Krakowie. W 1954 roku, pociąg przegrał z tramwajem, na który był tańszy bilet.
Stacja kolejowa Kocmyrzów.
Stacja kolejowa Kocmyrzów powstała w 1899 roku. Była stacją graniczną zaborów i stacją kolei normalnotorowej, a w Kocmyrzowie stykała się z koleją wąskotorową. Ostatnie pociągi towarowe odjechały z Kocmyrzowa w 1995 roku. Na stacji był trzykondygnacyjny budynek dworca z zadaszeniem, lokomotywownia i wieża wodna. Stacja miała sześć torów normalnotorowych i wąskotorowych. Był taki tor na którym wagony normalnotorowe mogły wjechać na specjalne wózki kolei wąskotorowej. Dzięki temu nie trzeba było przeładowywać towarów. Była także rampa załadunkowa i plac składowy. Torowisko było oświetlone latarniami. Dla pasażerów był jeden niski peron. Ostatni użytkowany odcinek linii Nr 111 to był odcinek Grębałów - Prusy - Kocmyrzów. W 2006 roku, stację Kocmyrzów rozebrano. W 1971 roku, wstrzymano ruch pasażerski na szlaku wąskotorowym. W 1993 roku, wstrzymano ruch towarowy, na szlaku wąskotorowym.
W najlepszym okresie do Kocmyrzowa w ciagu dnia przyjeżdżał pociąg cztery razy dziennie, przywodząc pasażerów do Czyżyn, skąd mogli dalej tramwajem dojechać do centrum Krakowa. Były dwa kursy poranne i dwa kursy popołudniowe.
Opracował Karol Placha Hetman