Borne Sulinowo 2013-10-19
Lotnisko Borne Sulinowo.
Współrzędne geograficzne: 53.576N 16.527E.
Borne Sulinowo.
Borne Sulinowo to jedno z dziwniejszych miast w Europie. Leży w Województwie Zachodniopomorskim, w Powiecie Szczecineckim. Jest siedzibą Gminy Miejsko-Wiejskiej. Miasto położone jest między jeziorami; Pile i Dołgie. Atrakcją turystyczną jest tak zwany podwodny las, czyli część wyspy, która zapadła się do jeziora Pile. Są także: Wrzosowiska Kłomińskie, opuszczona miejscowość Kłomino i inne dawne obiekty militarne.
W struktury administracyjne Rzeczypospolitej Polskiej, miejscowość została włączona dopiero w 1993 roku, z chwilą wyprowadzenia się armii moskiewskiej z Polski. Borne Sulinowo znalazło się wówczas w województwie Koszalińskim.
Historia Borne Sulinowo.
Historia Borne Sulinowo jest stosunkowo krótka. Niemcy poszukując nowego miejsca na poligon zainteresowali się okolicami wsi Linde (Lipa). Wysiedlono tutejszą ludność. Od 1933 roku, na miejscu wsi Linde, zaczęto wznosić garnizon wojskowy. W 1936 roku, miasteczko zostało ukończone. Otrzymało nazwę Groß Born. Samo miasteczko jest niewielkie i jego struktura została wpisana w koło o średnicy około 1 500 m. Główna zabudowa leży na powierzchni około 150 hektarów. Miasto z każdej strony otoczone jest lasami, z niewielkim dostępem do jeziora Pile. Łącznie cały obszar garnizonu liczył około 20 000 hektarów (inne dane podają 18 000 hektarów) i zajmował głównie lasy, łąki i nieużytki. W lasach zbudowano kilka obiektów wojskowych; strzelnice, podziemne magazyny żywności, obiekty placów taktycznych.
W Bornym Sulinowie założono szkołę artylerii wermachtu. Uroczystego otwarcia dokonał dyktator Adolf Hitler w dniu 18.08.1938 roku. W przededniu agresji armii niemieckiej na Polskę, w garnizonie stacjonowała dywizja pancerna.
We wrześniu 1939 roku, armia niemiecka zorganizowała tutaj obóz jeniecki, który funkcjonował do stycznia 1945 roku. Pierwszymi jeńcami byli tutaj Żołnierze Polscy. W lutym 1941 roku, w obozie było 3 731 jeńców francuskich, a w styczniu 1945 roku, 5 391 Polaków, w tym żołnierze z Powstania Warszawskiego.
W trakcie II wojny światowej, na poligonie ćwiczyły oddziały niemieckie walczące później w Afryce. Poligon miał duże znaczenie. Drugim ważnym poligonem dla wojsk niemieckich była Pustynia Błędowska.
W dniu 27.02.1945 roku, armia sowiecka zajęła Szczecinek. Dopiero 3.03.1945 roku, moskale zajęli Czaplinek. Właśnie pomiędzy 27.02.1945 roku, a 3.03.1945 roku, moskale wkroczyli do Bornego Sulinowa. Co istotne, wojsko niemieckie oddało obiekt praktycznie nienaruszony i niezaminowany. Takie działanie było podyktowane przekonaniem, że nawet jeśli umocnienia Wału Pomorskiego nie powstrzymają armii czerwonej, to po ewentualnym zawieszeniu broni i po podpisaniu stosownych układów pokojowych, zostaną zachowane granice z 1.09.1939 roku. Tak jednak się nie stało.
W 1945 roku, miejscowość Borne Sulinowo została zajęta przez Armię Radzicką. Miejscowość nie została włączona w administrację Polski, choć teoretycznie była w administracji Polskiej, jako „tereny leśne”.
Droga Krajowa Nr 20, łącząca Szczecinek z Czaplinkiem omija szerokim łukiem Borne Sulinowo. Teoretycznie do miejscowości Borne Sulinowo można było dojechać od Miejscowości Krągi lub Łubowo. Jednak równo z linią lasu były szlabany i budki wartowników sowieckich, którzy wydawali jedyną komendę – „Na zad”. Wzdłuż linii lasów były tablice ostrzegawcze w Języku Polskim i rosyjskim (różne wersje w różnych okresach PRL). Jeszcze trudniej byłoby dotrzeć do Bornego Sulinowa od strony południowej. Tam jest; wielki poligon Borne Sulinowo (głównie dla czołgów i artylerii), poligon Nadarzyce, kolejne sowieckie miasto Kłomino i miejscowość Brzeźnica-Kolonia koło Jastrowa, z obiektem 3002 (skład broni jądrowej, od 1970 roku do 1992 roku). Od południa drogi miały numery. Np. 1298Z, 1299Z.
Kolej w Bornym Sulinowie.
Linia kolejowa Nr 210 to ważny szlak kolejowy w Polsce, który łączy Chojnice z Runowem Pomorskim przez Szczecinek, Złocieniec i Drawsko Pomorskie. Jego budowa rozpoczęła się w czasach Cesarstwa Niemieckiego. W 1871 roku, zaplanowano szybki rozwój kolei żelaznych. Wytyczono kilka ważnych szlaków kolejowych. Jednym z nich była linia kolejowa z Berlina do Królewca. Obecna linia Nr 210 była jego częścią. Szlak między Chojnicami, a Runowem Pomorskim budowano etapami w okresie 1872-1877. W 1877 roku, były już gotowe dworce w Szczecinku i Złocieńcu. Przewidując duży ruch kolejowy szlak powstawał jako dwutorowy, o normalnym rozstawie szyn 1435 mm. W 1935 roku, ze stacji kolejowej Łubowo uruchomiono bocznicę kolejową do Bornego Sulinowa. Bocznica miała długość 9,6 km i była jedno-torowa. W Polsce szlak Łubowo - Borne Sulinowo otrzymał Nr 425.
Od stycznia 1945 roku, wraz z przesuwaniem się frontu wojennego, specjalne radzieckie oddziały kolejowe przekuwały szyny z rozstawu 1435 mm na 1520 mm. Już w grudniu 1944 roku, szerokie tory były doprowadzone do Brodnicy, z kierunku Ostródy. Inne, niektóre linie kolejowe, rosjanie demontowali i wywozili do CCCP. Ocenia się że z terenu obecnej Polski wywieziono 1 500 km torów kolejowych, a z terenu byłego NRD 3 000 km. Do CCCP wywożono szyny kolejowe, zwrotnice, semafory i inne urządzenia kolejowe. Traktowano to jako zdobycz wojenną - trofiejne. Wiele mostów i wiaduktów rosjanie wysadzali w powietrze, aby utrudnić ewentualną odbudowę szlaków. Na przykład, takie ruiny mostów można zobaczyć na nie istniejącym szlaku kolejowym Lębork - Bytów. Takie działanie Rosjan na terenie Mazur, Pomorza i Śląska trwało do 1948 roku. Szeroki tor eliminował konieczność zmiany wózków wagonowych lub nawet całkowity przeładunek sprzętu i żołnierzy. Kiedy linia kolejowa Nr 210 została na powrót przekuta na tor o rozstawie 1435 mm ? Tego nie wiadomo. Prawdopodobnie przed 1950 rokiem.
Obecnie szlak kolejowy Nr 210 między Chojnicami, a Runowem Pomorskim, ma długość 150 km. Po 1990 roku, ruch kolejowy na nim systematycznie malał. Szlak nigdy nie został zelektryfikowany. Zawieszano kolejne połączenia pasażerskie i malała ilość pociągów towarowych. Zmiana nastąpiła w 2016 roku, kiedy zdecydowano się na rewitalizację linii na odcinku Szczecinek - Runowo Pomorskie. Wzrosła prędkość maksymalna pociągów osobowych do 120 km/h. Obecnie szlak kolejowy Nr 210 to jedna z najbardziej malowniczych linii kolejowych. Długie i proste odcinki torów sprzyjają wzrostowi prędkości pociągów pasażerskich nawet do 160 km/h.
Inaczej wygląda sprawa na szlaku kolejowym Nr 425. W 1975 roku, zamknięto na nim ruch pasażerski, z którego korzystali głównie sowieci. W 1993 roku, zamknięto na nim ruch towarowy, po wyjeździe ostatniego eszelony z żołnierzami rosyjskimi. W 2002 roku, z powodu braku prac utrzymania ruch linia stała się nieprzejezdna. W 2010 roku, tor rozebrano. Podtorze stało się gruntową drogą leśną.
Garnizon Borne Sulinowo.
W okolicznych lasach Niemcy, a następnie Rosjanie zbudowali kilkanaście ważny obiektów militarnych; stanowiska wyrzutni pocisków balistycznych (w tym RSD-10 Pionier / SS-20), składy broni konwencjonalnej i jądrowej, magazyny broni chemicznej (cyjanki, iperyt/gaz musztardowy, fosgen i inne). Magazyny paliw mogły pomieścić 66 800 m3 materiałów pędnych. Znajduje się tutaj kilka strzelnic; dla broni osobistej żołnierzy, czołgowych i artyleryjskich.
Jednak nie ma tutaj takich obiektów jak podziemne miasta na wzór tych w Górach Sowich. Wynika to z niskiego poziomu wód gruntowych i luźnego podłoża. Kolejni użytkownicy także nie wznieśli ogromnych budowli obronnych. Według sowieckiej doktryny wojennej, ich armia była mobilna. Mogła w każdym momencie rozpocząć zmianę lokacji. Nie było dla niej istotne podstawowe zaopatrzenie, choćby w żywność. Armia ta żywi się tym, co zrabuje tubylczej ludności. Dla sowietów istnieje tylko jeden obiekt do obrony – Moskwa i Kreml. Borne Sulinowo to jest symbol zniewolenia Europy Wschodniej i większości Azji. Głównie stacjonowały tu oddziały zmechanizowane, pancerne i mobilne wojska rakietowe. W 1990 roku, garnizon liczył około 15 000 rosyjskich żołnierzy.
Smutnym obiektem pozostawionym przez żołnierzy CCCP jest cmentarz żołnierski, położony przy szosie Borne Sulinowo – Kręgi, niedaleko cmentarza jeńców, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Co ciekawe, cmentarz CCCP jest dużo większy od tego jenieckiego. Są tu pochowani żołnierze, którym nie dopisało szczęście i zginęli podczas ćwiczeń wojskowych, bądź zwykłych wypadków, czy w efekcie awantur pomiędzy pijanymi sołdatami. Sowieci nie odsyłają ciał zmarłych rodzinom. Swoich żołnierzy grzebią niemal na miejscu. Na cmentarzu są także pochowane dzieci, którym niedane było długo żyć.
Sowieci bazowali w Bornem Sulinowie do października 1992 roku. Ostatni transport odjechał na wschód w dniu 12.10.1992 roku. W kwietniu 1993 roku, Miasto przekazano Polskim władzom cywilnym.
Ponieważ istniała obawa, że teren może być silnie skarżony, dlatego Polskie władze zleciły przeprowadzenia badań Wojskowej Akademii Technicznej i Uniwersytetowi Śląskiemu. Badanie nie wykazały znacznych przekroczeń, zarówno promieniowania jak i skażenia gleby i wody. Niemniej jednak, można tutaj znaleźć jeszcze beczki z bronią chemiczną (np. iperyt/gaz musztardowy). Do dnia dzisiejszego, na terenie poligonu można wykopać niewybuchy (niewypały). Dlatego, kiedy w lesie wybuchnie pożar, akcja gaśnicza może być prowadzona tylko z powietrza. Generalnie pożarów się nie gasi, do momentu, kiedy płomienie zbliżą się do zabudowań.
W dniu 5.06.1993 roku, nastąpiło uroczyste otwarcie Miasta. W dniu 2.10.1993 roku, Miasto otrzymało prawa miejskie, nadane przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej i zostało zdemilitaryzowane. Miasto ma 35 ulic. W 1993 roku, rozpoczęto proces zasiedlania nowymi mieszkańcami. Głównie byli to emeryci-górnicy, którzy chcieli opuścić Śląsk i szukali ciszy i kontaktu z przyrodą. W ciągu dwóch lat (do 1995 roku) w Mieście osiedliło się 1 549 mieszkańców. W 2010 roku, było już 3 700 mieszkańców.
Władze Gminy postawiły na turystykę, wykorzystując pozostałości militarne i walory przyrodnicze. Władze Miasta, by uatrakcyjnić i ułatwić turystom zwiedzanie Bornego Sulinowa, wytyczyły na jego terenie ścieżkę turystyczno-spacerową o długości 13 500 m. Przy ścieżce znajduje się 21 wartych obejrzenia obiektów. Przy każdym z nich ustawiona została trójjęzyczna (Polski, Angielski, Niemiecki) tablica informacyjna. Prawie każda tablica zawiera historyczne zdjęcia, umożliwiając w ten sposób porównanie dawnego i obecnego wyglądu obiektu. Niektóre budynki nie zostały jeszcze wyremontowane. W Mieście jest muzeum, którego właścicielem i przewodnikiem jest Andrzej Michalak telefon: 505 702 541 lub 605 741 823.
Lotnisko Borne Sulinowo.
Lotnisko Borne Sulinowo powstało z chwilą założenia garnizonu. Lądowały tu niewielkie samoloty transportowe, które zwykle na swoich pokładach przywoziły wysokich niemieckich oficerów i pocztę. Po 1945 roku, z Lotniska korzystały głównie śmigłowce (Mi-1, Mi-2, Mi-4, Mi-8), przewożąc towary, pocztę i pasażerów. Śmigłowce były wykorzystywane także do koordynacji i oceny ćwiczeń poligonowych i transportu rannych do miejscowego szpitala. Ci, którym się nie poszczęściło byli grzebani na żołnierskim cmentarzu.
W 2013 roku, oddano do użytku wielofunkcyjne lądowisko. Lotnisko jest typowo cywilne, przeznaczone dla ruchu General Aviation.
Lotnisko posiada RWY o wymiarach 235 m (250 m) x 15 m, na kierunku 11/29. Nawierzchnia asfalto-betonowa. Jest także RWY pomocnicza o wymiarach 220 m x 10 m, o nawierzchni betonowej i była praktycznie drogą kołowania i obsługi samolotów i śmigłowców. Na lotnisku można wytyczyć także RWY o nawierzchni gruntowej, trawiastej o wymiarach 350 m x 120 m.
Lotnisko jest własnością Stowarzyszenia Lotniczego w Bornem Sulinowie, które działa na podstawie Ustawy o stowarzyszeniach. Jednym ze statutowych celów organizacji jest odbudowa lotniska do celów ratunkowych, turystycznych i sportowych. Poza tym Stowarzyszenie Lotnicze zajmuje się propagowaniem wiedzy i sportu lotniczego, głównie wśród młodzieży. Stowarzyszenie zostało zarejestrowane przez Sąd Okręgowym w Koszalinie, I Wydział Cywilny, ul. Waryńskiego 7, 75-950 Koszalin, dnia 6.08.1998 roku, a jest wpisane do Rejestru Stowarzyszeń, w dziale “A”, pod pozycją St 525. Organem nadzorującym jest Starostwo Powiatowe w Szczecinku, Wydział Współpracy i Kontroli, ul. 28 Lutego 16, 78-400 Szczecinek, (pokój 204, tel. (+48)(94) 37-24-488 wew. 138). Numer w Rejestrze Stowarzyszeń KRS: 0000066113. Statystyczny numer identyfikacyjny REGON: 330866178. Podatkowy numer identyfikacyjny NIP: 673-16-64-284. Główny rachunek bankowy Pomorski Bank Spółdzielczy oddział w Bornem Sulinowie, nr 85811056-2769-2706-11.
STOWARZYSZENIE LOTNICZE: Adres; ul. Szpitalna 1 78-449 Borne Sulinowo. telefony; 0 506 434 216, +48 692 131 420. Współrzędne Lotniska; N 53 34 31.8 E 16 31 38.4. Łączność radiowa na fali; 123.45 MHz czynna tylko w czasie lotów lub po wcześniejszym zgłoszeniu. Dla małych samolotów jest możliwość hangarowania. Na Lotnisku jest dostęp do paliwa lotniczego.
Opracował Karol Placha Hetman