Kraków 2018-01-30
Historia
00136b Rozdział 1936r. Junkers J-52. Ateliers Aeronautiques de Colombes AAC.1 Toucan. Junkers Ju-52 / Amiot AAC.1 Toucan.
Historia Ju-52 w Polsce.
Samolot Junkers Ju-52 znalazł się tylko na naszej stronie, dlatego że ten niemiecki samolot, w ilości jednej sztuki był wykorzystywany w okresie 1936-1939 przez PLL LOT. Jak do tego doszło, skoro stosunki Polski-niemieckie były już bardzo napięte, a w 1935 roku, niemcy jawnie złamali postanowienie Traktatu Wersalskiego i rozpoczęli pobór do wojska. Francja i Anglia nawet nie zareagowały.
Otóż w PLL LOT przez kilka lat używano samoloty Junkers F.13. W 1935 roku, samoloty te były już bardzo wyeksploatowane i dziewięć maszyn wystawiono na sprzedaż. Firma Junkers okazał się bardzo pragmatyczna i przyjęła od Polski te samoloty w zamian za jednego nowego Junkersa Ju-52. Niemcy wiedzieli, że PLL LOT dynamicznie się rozwija i przewoźnika czekają zakupy nowych samolotów. Liczyli, więc na sprzedaż swoich maszyn. PLL LOT dokonał wymiany wiosną 1936 roku. Samolot Junkers Ju-52/3m był w kolorze białym i otrzymał rejestrację SP-AKX. Rejestracja była bardzo wymowna, bo oznaczała, że już więcej takich samolotów Polska nie zakupi. Normalnie rejestracja powinna być SP-AKA. Samolot latał na trasach z Warszawy do Berlina i z Warszawy do Grecji do Salonik. Kiedy Niemcy i Rosjanie napadli na Rzeczpospolitą samolot w dniu 17 września 1939 roku wylądował w Bukareszcie. Potem oficjalnie był sprzedany Brytyjczykom. Samolot nigdy nie opuścił Rumunii, gdyż ta weszła w orbitę państw faszystowskich.
PLL LOT nie były pierwszą firmą zagraniczną używającą samoloty Junkers Ju-52. W 1932 roku, Kanadyjskie linie lotnicze Jamesa A. Richardsona otrzymały samolot, rejestracja CF-ARM. Był to szósty zbudowany Ju-52/1m. Samolot był wyposażony w silnik rzędowy Armstrong Siddeley Leopard, a następnie w silnik Rolls-Royce i został nazwany "Flying Boxcar".
Junkers Ju-52 stanowił kontynuację samolotów metalowych firmy Junkers, dolnopłatów, całkowicie metalowych, krytych blachą falistą. Bezpośrednim poprzednikiem był Junkers W.33. Junkers Ju-52 skonstruował zespół inżyniera Ernst Zindel. Faliste poszycie samolotu doskonale usztywniało jego konstrukcję.
Początkowo samolot miał jeden silnik umieszczony w przedzie kadłuba. Został oblatany 13 października 1930 roku, jako Ju-52/1m. Najpierw był to silnik BMW IV rzędowy, widlasty V-12, chłodzony cieczą. Potem zamiennie stosowano rzędowy silniki firmy Junkers, także chłodzony cieczą.
Później wzorem firmy Fokker samolot otrzymał napęd złożony z trzech silników. Został on oblatany w dniu 7 marca 1932 roku, jako Ju-52/3m. Prototyp miał silniki Ratten Hornet firmy Pratt & Whitney. Następnie były silniki BMW 131.
Produkcja seryjna trwała od 1931 roku do 1945 roku w Niemczech , a od 1945 roku, we Francji (do 1947 roku) i Hiszpanii (do 1952 roku). Łącznie zbudowano 4 845 egzemplarzy.
Zwykle używano silników firmy BMW. W trakcie wojny, jakość powstających silników się pogarszała, z uwagi na tempo produkcji. Dlatego nierzadko silniki wyrzucały olej. Z przedniego silnika olej często chlapał na przednie okna kokpitu. Jeśli nie chlapał to mogło oznaczać, że olej się skończył. Junkers Ju-52/3m miał początkowo silniki BMW 131 o mocy 600 KM. Później silnik BMW 132 o mocy 770 KM lub mocniejsze 830 KM. Modele eksportowe były także z silnikami Pratt & Whitney R-1340 o mocy 447 kW (600 KM) lub Bristol Pegasus VI o mocy 578 kW (775 KM).
Parametry samolotu nie były powalające z uwagi na duży opór stawiany przez faliste poszycie. Prędkość maksymalna 305 km/h, zasięg 1 300 km, pułap do 5 500 m.
Junkers-52/3m był typowym samolotem pasażerskim i transportu towarów. Mimo to niemcy na wielu egzemplarzach zamontowali uzbrojenie obronne w postaci karabinów maszynowych MG 131 kal 13 mm lub MG-15 kal 7,92 mm. Montowano ich 2-4 sztuki, na stanowiskach burtowych oraz na odkrytym stanowisku grzbietowym.
W czasie napaści na Rzeczpospolitą Polskę samoloty Junkers Ju-52/3m posłużyły także, jako samoloty bombowe. Bomby wyrzucali żołnierze, przez otwarte drzwi.
Junkers Ju-52/3m to koń roboczy Luftwaffe. Robił wszystko: woził spadochroniarzy, ładunki, sprzęt, uzbrojenie, rannych. Wykorzystywany był, jako samolot dyspozycyjny dla wyższych dostojników III Rzeszy. W żargonie był nazywany „Ciocią Ju” lub „Metalową Anną”.
Samolot Junkers Ju-52/3m dystans Berlin-Rzym pokonywał w ciągu 8 godzin. Standardowo zabierał na pokład 17 pasażerów.
Pierwsze użycie bojowe samolotów Junkers J-52/3mde, z podwoziem pływakowym, nastąpiło w 1932 roku, przez siły Kolumbii w walce przeciw Boliwii.
W 1934 roku, firma Junkers otrzymała tajny rozkaz budowy wersji wojskowej do zadań specjalnych oraz wersję bombową. Wersja bombowa była potraktowana, jako odmiana przejściowa, do czasu wdrożenia do produkcji nowych bombowców. Samolot zabierał na pokład 1 500 kg bomb w dwóch składach (zatoczkach). Samolot ten otrzymał uzbrojenie obronne lufowe. Montowano je w burtach oraz na grzbiecie i w podłodze w postaci ręcznie wciąganej gondoli. Z uwagi na niepowodzenie programu Dornier Do 11 użycie bombowych Junkers Ju-52/3m przedłużyło się. Dlatego samoloty te wzięły udział w bombardowaniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wersja bombowa została wykorzystana w wojnie domowej w Hiszpanii.
Już w 1939 roku, samolot Junkers Ju-52 był techniczne przestarzały. Jednak z uwagi na jego prostotę, niskie koszty eksploatacji i dużą niezawodność był przez cały okres drugiej wojny zamawiany przez Luftwaffe. Podczas wojny zbudowano około 2 900 samolotów, z czego do maja 1945 roku, dotrwało około 200 sztuk.
Podczas II wojny światowej niemcy wykorzystywali do produkcji własnych samolotów różne zakłady lotnicze okupowanej Europy. Na przykład w węgierskich zakładach Manfred Weiss zbudowano 24 Ju 52/3m, ale we francuskiej fabryce Amiot w Colombes, przemianowanej na Ateliers Aeronautiques de Colombes (AAC), wyprodukowano w czasie wojny aż 602 takie samoloty z silnikami BMW 132 produkcji zakładów SNECMA. Po wojnie powstało kolejnych 415 egzemplarzy pod oznaczeniem AAC.1 Toucan. Samoloty te były używane przez Francuskie Siły Powietrzne podczas konfliktów na Madagaskarze, w Indochinach i w Algierii w latach 1947–1960.
Po II wojnie światowej samoloty Junkers Ju-52 były nadal budowane we Francji przez wytwórnię Ateliers Aeronautiques de Colombes, jako AAC.1 Toucan. Produkcja ta trwała w okresie 1945-1949. Właśnie taki samolot jest eksponatem w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, Czyżynach. Także hiszpańska wytwórnia Constructiones Aeronauticas SA (CASA) wyprodukowała samoloty, jako CASA C.352-L. Produkcja trwała w okresie 1945-1952. Zbudowano około 170 samolotów.
Ju-52 w Krakowie.
Egzemplarz w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Czyżynach Junkers Ju-52 / AAC.1 Toucan został wyprodukowany w zakładach AAC we Francji w 1946 roku. Do 1960 roku, był używany przez Francuskie Siły Powietrzne. W grudniu 1960 roku, znalazł się w partii 16 samolotów sprzedanych Portugalskim Siłom Powietrznym, które eksploatowały go do 1971 roku, z numerem bocznym 6 316. W 1973 roku, został podarowany brytyjskiemu Imperial War Museum w Duxford, gdzie przeszedł dwa remonty. Po pierwszym z nich pomalowany został na wzór egzemplarza 1Z+NK z eskadry 2/KGzbV 1 z okresu desantu na Kretę. Podczas drugiego remontu (2002 roku) otrzymał malowanie egzemplarza 4V+GH z eskadry transportowej 1/KGrzbV 9, operującej na froncie wschodnim w 1942 roku. W 2012 roku, samolot został wystawiony na sprzedaż, a spośród potencjalnych nabywców Brytyjczycy wybrali ofertę Muzeum Lotnictwa Polskiego. W maju 2013 roku, ekipa Muzeum sprowadziła samolot do Krakowa. Czekamy na przemalowanie go w barwy PLL LOT rejestracja SP-AKX.
Konstrukcja
Junkers Ju-52/3m to trzysilnikowy, metalowy dolnopłat, przeznaczony do zadań transportowych. Zbudowany w układzie klasycznym. Z uwagi na długi czas produkcji; okres przedwojenny, wojenny i powojenny, poszczególne serie produkcyjne różnią się bardzo między sobą.
Skrzydła.
Skrzydła proste o stosunkowo grubym profilu. Dwudźwigarowe. Skrzydła otrzymały klapy zaskrzydłowe na całej rozpiętości. To rozwiązanie nazywano podwójnym skrzydłem. Daje ono dużą siłę nośną, ale bardzo ogranicza prędkość przelotową.
Kadłub.
Kadłub całkowicie metalowy. W przedzie umieszczony silnik Nr 2. Kokpit załogi z miejscami dla trzech lotników; dwóch pilotów, nawigator-mechanik. W wersji pasażerskiej w kabinie umieszczono 17 indywidualnych foteli. Można je łatwo zdemontować i zrobić wersję cargo.
Usterzenie.
Usterzenie klasyczne o dużej powierzchni z podziałem na stery i stateczniki. Powierzchnie sterowe poruszane stalowymi linkami.
Podwozie.
Podwozie niechowane z kołami głównymi z przodu. Koła główne z owiewkami lub z wachlarzami lub bez osłon. Hamulce pneumatyczne. Kółko ogonowe sterowane.
Napęd.
Junkers Ju-52/3m miał początkowo silniki BMW 131 o mocy 600 KM. Później silnik BMW 132 o mocy 770 KM lub mocniejsze 830 KM. Modele eksportowe były także z silnikami Pratt & Whitney R-1340 o mocy 447 kW (600 KM) lub Bristol Pegasus VI o mocy 578 kW (775 KM). W samolocie skrajne silniki ustawiano pod niewielkim kątem w stosunku do kadłuba. To rozwiązanie miało zapobiec asymetrii ciągu w przypadku obcięcia jednego z silników. Jest to znane rozwiązanie stosowane w różnych samolotach na świecie: Mitsubishi G3M, Short Sunderland. Zwykle silniki miały pełny pierścień Townend, ale były także rozwiązanie połowiczne. Do rozruchu silników często używano sprężone powietrze, którego instalację samolot posiadał. Sprężone powietrze wykorzystywano także do hamowania kół podwozia głównego.
Dane T-T Ju-52:
Wymiary: rozpiętość skrzydeł 29,25 m, długość 18,90 m, wysokość 5,55 m. Powierzchnia skrzydeł 110,50 m2. Masa własna 5 600-5 720 kg, 12 610 lbs. Masa całkowita 10 500-11 000 kg, 23 150 lbs. Prędkość max 305 km/h. Prędkość przelotowa 250 km/h, 135 kts. Zasięg 1 300 km, 702 NM. Pułap 5 900 m, 19 357 ft. Silniki: trzy gwiazdowe - BMW 132A-3, 3 x 728 KM (3 x 543 kW), - BMW 132T, 3 x 830 KM. Załoga 3 osoby. Pasażerowie 15-17 osób. Łącznie zbudowano 4 845 sztuk.
Zestawienie
W PLL LOT użytkowano jeden samolot Junkers Ju-52/3m rejestracja SP-AKX. Okres 1936-1939. Samolot Amiot AAC.1 Toucan (Junkers Ju 52/3m g14e) w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Opracował Karol Placha Hetman