Historia
Opis do zdjęcia: Jedyny na świecie samolot Aviatik C.III nr 12250/17, który jest w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie (Czyżyny).
Historia firm Aviatik.
Wytwórnia Aviatik to firma austro-węgierska, która była powiązana z niemiecką firmą Automobil und Aviatik AG. Automobil und Aviatik AG to wytwórnia lotnicza, założona w dniu 10 grudnia 1909 roku, w Mülhausen-Burzweiler w ówczesnej niemieckiej Alzacji (obecnie Miluza we Francji). Firma powstała z połączenia zakładów motoryzacyjnych i rowerowych Fahrrad und Automobilfabrik Alzatczyka Georges'a Chatēla z zakładami lotniczymi Aviatik GmbH należącymi do Chatēla i Henriego Jeannina.
Firma początkowo produkowała samoloty na podstawie francuskiej licencji. Były to dwupłaty ze śmigłem pchającym Farmana i jednopłaty Hanriota. Samoloty były wykorzystywane do szkolenia pilotów, pokazów, wyścigów i lotów turystycznych.
Od 1912 roku, firma Aviatik rozpoczęła produkcję samolotów własnej konstrukcji. Samoloty projektował inżynier Robert Wilda, szwajcar. Samoloty były solidnej konstrukcji i miały dobre osiągi. Te osiągi zostały potwierdzone kilkoma rekordami. Samoloty Aviatik zdobyły dużą popularność w Niemczech i Austro-Węgrzech oraz w innych krajach europejskich. W 1913 roku, firma Aviatik uzyskała kontrakt na dostawę samolotów dla armii niemieckiej. Pierwsze zamówienie opiewało na jeden prototyp i 100 samolotów seryjnych. Był to wówczas największy kontrakt lotniczy. Ponieważ jedna fabryka nie mogła zbudować tylu samolotów, dlatego samoloty budowano także w Austrii (firma Weiser & Sohn), Włoszech, a nawet w Rosji.
W tym czasie, firma Weiser & Sohn (Austria) i Aviatik (Niemcy) założyły austro-węgierską wytwórnię Oesterreichisch-Ungarische Flugzeugfabrik Aviatik, która produkowała samoloty pod tą samą nazwą Aviatik.
Kiedy wybuchła wielka wojna światowa, firma Aviatik produkowała już seryjnie samoloty o oznaczeniu Aviatik B.I. W fabryce pracowało około 200 robotników. Z uwagi na bliskość granicy z Francją, niemiecka fabryka została ewakuowana do Fryburga. To jednak było za mało i fabrykę przeniesiono do Lipska. W Lipsku produkcja ruszyła w czerwcu 1916 roku. W Lipsku pracowało już 1 600 robotników.
W tym czasie, każda fabryka miała własna szkołę lotnicza. Razem z przenoszeniem fabryki przenoszono także szkołę lotniczą. W 1917 roku, szkoła lotnicza była już koło Berlina.
W późniejszym okresie wojny, firma Aviatik zajmował się głównie produkcją licencyjną. W 1917 roku, zbudowano między innymi 800 samolotów DFW C.V, które początkowo oznaczono jako Aviatik C.VI.
Aviatik B.I, B.II.
Samolot Aviatik B (B.I) był opracowany w maju 1912 roku, i od tego roku był produkowany seryjnie. Mimo produkcji seryjnej samoloty powstawały w kolejnych modyfikowanych wersjach, które otrzymały oznaczenia P13, P14, P15. Samoloty Aviatik B.I (P13) miały rozpiętość skrzydeł 15 m lub 16 m. Różne też było ustawienie płatów dolnych względem górnych, a nawet kąt skosu krawędzi natarcia. Oprócz kół podwozia głównego stosowano płozy przeciw-kapotażowe. Stosowano czterocylindrowe silniki rzędowe Argus, o mocy 85-100 KM. Samolot Aviatik B.I (P14) zbudowano w czerwcu 1913 roku, a produkcja seryjna ruszyła w lutym 1915 roku. Samoloty Aviatik B.I (P15) produkowano równolegle z odmiana P14. Samolot miał mniejszą rozpiętość skrzydeł. Napęd stanowił silnik Argus lub Mercedes, o mocy 100 KM. Później do produkcji wprowadzono silnik o mocy 120 KM.
Generalnie samoloty Aviatik B.I nie miały uzbrojenia. Obserwator siedział w pierwszej kabinie, przed pilotem. W 1914 roku, jeden samolot wyposażono w karabin maszynowy, który obsługiwał obserwator. W tym czasie obserwator był w stopniu oficera i on był dowódcą samolotu. Pilot mógł być podoficerem. Z czasem wszystkie samoloty wyposażono w karabiny maszynowe Parabellum. Po wybuchu wielkiej wojny światowej samoloty Aviatik B.I służył głównie do rozpoznania i bombardowania. Najwięcej samolotów Aviatik B.I było na froncie w kwietniu 1915 roku. Ocenia się, że zbudowano około 350 samolotów Aviatik B.
Od 1915 roku, była produkowana wersja Aviatik B.II. Samolot jest dalszym rozwinięciem samolotu Aviatik B.I (P15). Modyfikacje wynikały z doświadczeń zebranych w pierwszych miesiącach wojny. Samolot otrzymał skrzydła o rozpiętości 14,00 m, co zwiększyło zwrotność samolotu. Użyto mocniejszego silnika Mercedes-Benz, o mocy 120 KM (88 kW). W pierwszej kabinie siedział pilot, a w drugiej obserwator. Na stałe zamontowano karabiny maszynowe. Zwiększono pojemność zbiornika paliwa, co wydłużyło czas lotu do 4 godzin. Samolot miał prędkość maksymalną 100 km/h. Na pokład samolotu można było zabrać większy ładunek bomb. Samoloty Aviatik B.II weszły do walki w czerwcu 1915 roku. Jesienią 1915 roku, w walce było około 40 samolotów Aviatik B.II.
Aviatik C.I, C.III.
Samolot Aviatik C.I (P25) powstał w 1915 roku, jako dwumiejscowy samolot rozpoznawczy. Konstruktorem samolotu był inżynier Robert Wild. Generalnie samolot był wzorowany na samolocie Aviatik B. Rozmiarami nowy samolot jest mniejszy i lżejszy. Rozpiętość skrzydeł zmniejszono do 12,50 m. Natomiast znacznie zwiększono moc silnika. Użyto silnik Mercedes, o mocy 160 KM (118 kW) lub Benz, o mocy 150 KM. Znacznie wzrosła prędkość maksymalna (140 m/h) i przelotowa. Samolot uzbrojono w jeden lub dwa karabiny maszynowe Parabellum LMG14 7,92 mm. Samolot Aviatik C.I okazał się udaną konstrukcją i został zbudowany w liczbie blisko 550 egzemplarzy.
Samolot Aviatik C.I należał do pierwszej generacji niemieckich samolotów rozpoznawczych i był jednym z pierwszych tego typu samolotów na froncie. W rzeczywistości samolot Aviatik C.I był samolotem myśliwskim-bombowym-rozpoznawczym. Wynikało to z faktu, że od 1916 roku, co raz częściej dochodziło do spotkań wrogich samolotów w powietrzu.
Potrzeby wojenne były coraz większe. Dlatego w 1915 roku, przemysł niemiecki uruchomił kolejną fabrykę samolotów Hannowersche Waggonfabrik. W tej fabryce budowano samoloty Hannover C.I, następnie ujednolicony samolot Aviatik C.I.
W kwietniu 1916 roku, powstał samolot Aviatik C.Ia, który zbudowano w jednym egzemplarzu. Był to prototyp samolotu Aviatik C.III. Zbudowano zaledwie 80 egzemplarzy. Po raz kolejny postawiono na zwiększenie prędkości i zwrotności samolotu. Rozpiętość skrzydeł zmniejszono do 11,80 m, a jednocześnie zmniejszono powierzchnie skrzydeł. W płatowcu poprawiono aerodynamikę, wydłużając część nosową i montując spiczasty kołpak śmigła. Użyto silnik Mercedes D.III, o mocy 160 KM (118 kW).
Aviatik D.I.
Aviatik (Berg) D.I. to jednosilnikowy, jednomiejscowym samolot myśliwski, dwupłatowy, który został opracowany i wyprodukowany przez austro-węgierski oddział niemieckiej firmy lotniczej Aviatik. Był również znany jako Berg D.I lub Berg Fighter, ponieważ został zaprojektowany przez inżyniera Juliusa von Berga. Samolot Aviatik D.I pierwszy lot wykonał 16 października 1916 roku.
Samolot Aviatik D.I był pierwszym lokalnie zaprojektowanym myśliwcem, który został przyjęty do austro-węgierskiej służby lotniczej (Luftfahrtruppen). Samolot był produkowany zarówno we własnej fabryce, jak i na licencji w pięciu kolejnych zakładach na terenie Austro-Węgier. Ogółem zbudowano około 740 samolotów. W 1917 roku, Aviatik D.I wszedł do służby austro-węgierskiej i był używany bojowo w ostatnich latach wielkiej wojny światowej. Był używany głównie jako samolot zwiadowczy i myśliwski. Dzięki jednoosobowej załodze był szybszy, zwrotniejszy i skuteczniejszy, od samolotów dwumiejscowych.
Aviatik w Wojsku Polskim.
W 1919 roku, w Wielkopolsce zdobyto 7 samolotów Aviatik C.III. Trzy egzemplarze były po wojnie używane w Polskim Lotnictwie, w Wyższej Szkole Pilotów w Ławicy. Pozostałe samoloty stanowiły magazyn części zamiennych.
W dniu 4 lutego 1920 roku, na samolocie Aviatik C.III nr 12342/17, śmierć poniósł porucznik pilot Wiktor Lang.
W Polsce znajduje się jedyny zachowany na świecie samolot Aviatik C.III. Samolot ma nr 12250/17. Samolot został znaleziony w 1945 roku, koło miejscowości Czarnków nad Notecią. Prawdopodobnie ten samolot i inne zostały ewakuowane z muzeum w Berlinie, aby nie uległy zniszczeniu podczas licznych bombardowań miasta. Przypuszczalnie samoloty zamierzano wywieść do Królewca, który był poza główną linią frontu. Samolot Aviatik C.III nr 12250/17 nie miał skrzydeł i usterzenia, które były zdemontowane dla transportu. Samolot trafił do składnicy koło Wrocławia. W 1993 roku, samolot został odrestaurowany i trafił do nowego hangaru w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Konstrukcja
Samolot Aviatik C.III jest dwumiejscowym dwupłatem o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła o konstrukcji drewnianej, dwudźwigarowe, kryte płótnem. Płaty o obrysie prostokątnym i minimalnym skosie, dolny płat był nieco krótszy. Lotki prostokątne, bez wyważenia, znajdowały się na skrajnych częściach górnego płata.
Kadłub samolotu jest zbudowany jako kratownica, podłużnicowo-wręgowa, drewniany, usztywniany drutem. Przekrój kadłuba samolotu jest prostokątny z zaokrągloną górą. Przednia część kadłuba samolotu jest pokryta blachą duraluminiową, a reszta płótnem. Kabiny są odkryte. Zwykle w przedzie siedział obserwator, a w tyle pilot, chociaż w trakcie wojny lotnicy zamieniali się miejscami. Nie było to trudne, bo w obu kabinach są sterownice. Niektóre kadłuby w spodzie miały okienko dla obserwacji ziemi.
Usterzenie jest klasyczne, wykonane z rurek stalowych z drewnianymi żebrami, pokryte płótnem. Podwozie samolotu stałe, klasyczne, dwugoleniowe z osią niedzieloną, amortyzacja sznurami gumowymi, z tyłu płoza ogonowa. Nieliczne samoloty zamiast w karabin maszynowy wyposażano w aparat fotograficzny montowany do obrotnicy. Zdarzały się także samoloty wyposażone w radiostację łączności.
Silnik.
Napęd stanowił silnik rzędowy 6-cylindrowy Mercedes D.III o mocy 118 kW (160 KM) lub Benz Bz.III o mocy 150 KM. Oba silniki z cylindrami stojącymi, chłodzone cieczą, umieszczone z przodu kadłuba, z odkrytym blokiem cylindrów. Cylindry mają wspólny kolektor wydechowy z jedną rurą, wyprowadzoną w formie prostego kominka w górę nad płat. Chłodnice były umieszczone po bokach kadłuba, a następnie chłodnice przeniesiono nad baldachim. Śmigło dwułopatowe, drewniane. W kadłubie były daw zbiorniki paliwa, które umieszczono wzdłuż obu burt. Paliwo przetaczano do zbiornika opadowego, który był umieszczony nad baldachimem.
Dane T-T Aviatik C.III:
Rozpiętość 11.80 m. Długość 8,08 m. Wysokość 2,95 m. Powierzchnia skrzydeł 35,0 m2. Masa własna 980 kg. Masa całkowita 1 340 kg. Prędkość maksymalna 160 km/h. Prędkość wznoszenia 1.7 m/s (336.5 ft/min). Zasięg 400 km. Czas lotu 3 godziny. Pułap 4 500 m.
Zestawienie
Po wielkiej wojnie światowej, armia wielkopolska zdobyła 7 samolotów Aviatik C.III.
Opracował Karol Placha Hetman