Żywiec 2023-10-12
Stacja kolejowa Żywiec.
Współrzędne geograficzne: 49.679N 19.185E. Elewacja 353 m.
Miasto Żywiec.
Żywiec to jest miasto leżące w południowej Polsce, należące do aglomeracji Bielska. Żywiec jest miastem powiatowym. Administracyjnie Żywiec leży w Województwie Śląskim. Miasto ma powierzchnię 50,54 km kwadratowego. Miasto leży na terenach górzystych z elewacją od 344 m do 400 m. Populacja miasta wynosi 30,313 mieszkańców w 2021 rok, a 29,878 mieszkańców w 2022 roku. Geograficznie Żywiec leży w Kotlinie Żywieckiej, w obniżeniu pomiędzy Beskidem Małym na północy, Beskidem Żywieckim na południowym-wschodzie oraz Beskidem Śląskim na zachodzie. Miasto leży bezpośrednio nad Jeziorem Żywieckim (zbiornik retencyjny), które jest w cieku rzeki Soła i Koszarawa.
Żywiec historycznie leży w Małopolsce, w dawnej Ziemi Krakowskiej. Żywiec należał do Kasztelanii Oświęcimskiej, potem Księstwa Cieszyńskiego, a następnie do Księstwa Oświęcimskiego. Ale przez ponad 440 lat było nazywane „Państwo Żywieckie”. W okresie 1945–1975, miasto administracyjnie należało do Województwa Krakowskiego, natomiast w okresie 1975–1998 do Województwa Bielskiego. Obecnie Żywiec należy do Województwa Śląskiego.
Pierwsze wzmianki o miejscowości Żywiec pojawiły się w 1326 roku. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od rzeczownika „żywiec”, staropolskiego określenia żywego inwentarza, co ilustruje głowa tura w herbie miasta. Żywiec słynął z hodowli bydła, owiec i trzody chlewnej. Już z początkiem XIV wieku, założono tutaj parafię katolicką i zbudowano pierwszy drewniany kościół. Żywiec po raz pierwszy został wymieniony w łacińskim dokumencie lennym, wystawionym w dniu 24 lutego 1327 roku. Ponieważ miasto było często nawiedzane przez powodzie, dlatego w 1448 roku, zdecydowano o nowym lokowaniu miasta. Tym razem u ujścia rzeki Koszarawy do Soły. Tu obecnie jest historyczne centrum miasta. Od 1457 roku, Żywiec był własnością Króla Polskiego, Kazimierza Jagiellończyka. Już w 1518 roku, Żywiec miał prawo urządzania dwóch jarmarków w ciągu roku; na święto Trzech Króli oraz na świętego Wawrzyńca. Od 1542 roku, funkcjonuje szpital. Od 1537 roku, Żywiec miał prawo ważenia piwa, produkcji wódki i wyszynku tych napojów. W 1541 roku, została uruchomiona łaźnia miejska. W 1558 roku, otwarto pierwszą publiczną szkołę. W 1579 roku, Żywiec uzyskał prawo składu oraz prawo do kolejnych jarmarków.
Po rozbiorach Rzeczypospolitej Polski, miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. W okresie 1838-1944, Żywiec był pod panowaniem Habsburgów w składzie Galicji. XIX wiek, to okres industrializacji Żywca i okolic. Powstały kolejne browary, warsztaty metalowe, papiernie, garbarnie, zakłady produkcji węgla drzewnego. W XIX wieku, zbudowano nowy, reprezentacyjny ratusz. Powstały kolejne szkoły, zakłady zdrowotne, nowy szpital, drukarnia, biblioteka. Założono Ochotniczą Straż Pożarną. W połowie XIX wieku, Żywiec liczył około 4000 mieszkańców. Było około 400 domów mieszkalnych, przeważnie drewnianych, ale piętrowych. W rynku były już kamienice. Zbudowano nowy zamek, a właściwie pałac, pozostawiając stary zamek.
W 1878 roku, Żywiec uzyskał połączenie kolejowe z Bielskiem - Czechowicami - Mysłowicami i Katowicami. Była to odnoga Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda. W 1884 roku, miasto zostało połączone z Koleją Transwersalną, a przez nią ze wszystkimi ważniejszymi miejscowościami po północnej stronie Karpat, poprzez stację Sucha Beskidzka.
Wielka wojna światowa ominęła Żywiec. W październiku 1918 roku, polscy żołnierze rozbroili oddział austriacki stacjonujący w Żywcu. W 1921 roku, Żywiec miał populację liczącą 5 320 mieszkańców. W 1925 roku, w Żywcu uruchomiono komunikację autobusową z Bielskiem i Krakowem, mimo istnienia połączeń kolejowych. Oprócz dorożek pojawiły się pierwsze samochody TAXI. Rozbudowano szpital. Zwiększyła się ilość gabinetów lekarskich i stomatologicznych. W 1927 roku, utworzono duży Miejski Ośrodek Zdrowia z wieloma specjalistycznymi gabinetami, który obsługiwał także mieszkańców z ościennych miejscowości. W 1932 roku, otwarta została elektrownia miejska, w której agregat prądotwórczy był napędzany maszynami parowymi (lokomobile).
W dniu 1 września 1939 roku, armia germańska napadła na Rzeczypospolitą Polskę. Żywiec został włączony w granice germańskie, w prowincję górnośląską. Ostatni właściciel państwa żywieckiego, arcyksiążę Karol Olbracht Habsburg, odmówił podpisania volkslisty i jego majątek został znacjonalizowany. Arcyksiążę został internowany w Cieszynie. Germańcy wysiedlili do generalnego gubernatorstwa około 20 000 Polaków. Na Żywiecczyznę sprowadzono kolonistów germańscy. Żywiecczyznę nazywano Heim ins Reich, czyli Dom w Rzeszy. Ale wielu germańców, wracało z powrotem, bo nie chcieli mieszkać w drewnianych domach. Reszta, po drugiej wojnie powróciła do nowej, okrojonej germani. Ostatecznie, państwo żywieckie zlikwidowano w 1944 roku. W marcu 1945 roku, były ciężkie walki o miasto. Żywiec został poważnie zniszczony. Germańcy zniszczyli most kolejowy i dwa mosty drogowe. Został podpalony dworzec.
We wrześniu 1945 roku, dzięki odbudowaniu zniszczonych mostów kolejowych, przywrócono kursowanie pociągów w relacji Żywiec - Bielsko, a w listopadzie 1945 roku, ruch na szlaku Żywiec - Węgierska Górka. Na pełnej długości linii w kierunku południowym do Zwardonia pociągi ponownie zaczęły jeździć w 1946 roku, wtedy też przywrócono ruch na trasie Żywiec - Sucha.
Komuniści upaństwowili cały majątek po poprzednich właścicielach. W 1951 roku, uruchomiono żywieckie pogotowie ratunkowe. Rozbudowano szpital. Otwarto nowe szkoły podstawowe i zawodowe. W 1966 roku, poprzez spiętrzenie wód Soły, przy pomocy zapory w Tresnej, utworzono zbiornik retencyjny Jezioro Żywieckie. Decyzję o budowie zbiornika podjęto po powodzi w 1958 roku. W 1968 roku, w Żywcu założono Zawodowa Straż Pożarną. W 1971 roku, powstała Miejska Komunikacja Samochodowa. W okresie PRL wzniesiono osiedla mieszkaniowe z blokami mieszkalnymi. W 1991 roku, zmieniono nazwy ulic, które kojarzyły się z komunizmem. Zwykle powracano do nazw przed drugą wojną światową.
W dniu 25 marca 1992 roku, na mocy bulli papieża Jana Pawła II, została utworzona rzymskokatolicka diecezja bielsko-żywiecka, a kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny otrzymał rangę konkatedry. W dniu 22 maja 1995 roku, miała miejsce wizyta papieża Jana Pawła II w Żywcu. Obecnie (2023 rok) w Żywcu funkcjonują pięć parafii katolickich; parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny, parafia Chrystusa Króla, parafia św. Floriana, parafia Miłosierdzia Bożego, parafia św. Maksymiliana Kolbego.
Stacja kolejowa w Żywcu.
W 1878 roku, Żywiec uzyskał połączenie kolejowe z Bielskiem - Czechowicami - Mysłowicami i Katowicami. Była to odnoga Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda. W 1884 roku, miasto zostało połączone z Koleją Transwersalną, a przez nią ze wszystkimi ważniejszymi miejscowościami po północnej stronie Karpat, poprzez stację Sucha Beskidzka. Dworzec został otwarty w 1878 roku. Początkowo stacja nosiła nazwę Saybusch-Zablocie, następnie Saybusch-Żywiec, potem Saybusch i ostatecznie Żywiec. Na stacji kolejowej w Żywcu łączą się dwie linie kolejowe: Nr 97 Skawina - Żywiec oraz Nr 139 Katowice - Zwardoń.
Stacja leży w dzielnicy Zabłocie, przy ulicy Dworcowa 52, 34-300 Żywiec. Na placu dworcowym znajduje się parking i postój TAXI, a na przystanku zatrzymują się autobusy komunikacji miejskiej. Odległość stacji do centrum miasta Żywca (rynek) wynosi 1 800 m i trzeba przekroczyć rzekę Soła.
Stacja obsługuje ruch aglomeracyjny prowadzony przez PolRegio i Koleje Śląskie oraz ruch dalekobieżny: InterCity i TLK. W 2017 roku, stacja obsługiwała do 1000 pasażerów w ciągu doby. W 2018 roku, stacja obsługiwała do 1 200 pasażerów w ciągu doby. W 2022 roku, stacja obsługiwała do 3 000 pasażerów na dobę. Obecnie (październik 2023 rok) ze stacji Żywiec w ciągu doby odjeżdżało 35 pociągów osobowych. Można było dojechać do; Katowice, Zwardoń, Milówka. Koleje Śląskie obsługują sieć i połączenia lokalne; Nr S5 Katowice - Zwardoń, S51 Katowice - Zakopane, S75 Rybnik - Żywiec. W związku z obecnym rozwojem Polskich Kolei, planowana jest budowa kilku nowych przystanków osobowych, między innymi na terenie miasta; Żywiec Browar, Żywiec Łączki, Żywiec Park.
Dojście na perony zapewnia kładka nad równia stacyjną, która otrzymała nazwę Armii Krajowej. Kładka została zbudowana w 50-latach XX wieku, a przebudowana w 1975 roku. Kładka znajduje się z południowej strony dworca i łączy ulicę Browarna (ze strony wschodniej) z ulicą Armii Krajowej (ze strony zachodniej). Kładka nie jest dostępna dla pasażerów na wózkach inwalidzkich. Dla tych pasażerów jest przejście na poziomie torów z północnej strony peronów.
Stacja Żywiec ma trzy peron; Peron 1 znajduje się przy dworcu, jest jednokrawędziowy, przy nim jest Nr 8, długość 227 m, wysokość 0,30 m. Peron 2 jest peronem wyspowym, dwukrawędziowy z torami Nr 2 i 6, długość 260 m, wysokość 0,30 m. Peron 3 jest peronem wyspowym, dwukrawędziowy z torami Nr 1 i 5, długość 255 m, wysokość 0,30 m.
Pierwszy budynek dworcowy powstał w 1878 roku, a pierwszy pociąg obsłużono w dniu 18 sierpnia 1878 roku. Dworzec nie był typowem dworcem austro-węgierskim, bo był parterowy. Jak wyglądał dworzec wystarczy popatrzeć na budynek na północ od dworca, w którym była przychodnia zdrowia. Stacja kolejowa wpłynęła na rozwój miejscowości Zabłocie. Zbudowano tu składy, nowe fabryki, karczmy i zajazdy. Planowano poprowadzenie linii tramwaju konnego z dworca do rynku, co nie zrealizowano. Stacja stała się ważną stacją węzłową, w której zbudowano parowozownię, wieżę wodną, zasieki węglowe, warsztaty, place składowe i magazyny. Obok dworca zbudowano przychodnię zdrowia dla pracowników kolejowych i ich rodzin.
Dworzec kolejowy został przebudowany około 1895 roku, według projektu Roberta Fussgangera. Dobudowano drugą kondygnację i wysokie strome dachy. Dworzec otrzymał styl góralski-beskidzki. Rozbudowano wejście główne, nad którym umieszczono zegar, dwie kamienne rzeźby sokołów z rozpostartymi skrzydłami oraz ogromne półokrągłe okno. Od frontu dworca umieszczono aż sześć wejść do budynku, co pozwoliło na dobre rozplanowanie wnętrza budynku. Od strony peronów, dworzec posiadał zadaszenie, które było wsparte na żeliwnych słupach.
W 1945 roku, germańcy podpalili dworzec, który w większości spłonął. Dworzec został odbudowany zgodnie z poprzednim wyglądem i ponownie otwarty w dniu 3 czerwca 1949 roku. W południowym skrzydle ponownie otwarto restaurację, która funkcjonowała do 1995 roku. W 2016 roku, budynek dworca został wyremontowany, odnowiona została elewacja, okna oraz dach. Wyremontowane zostały także perony i zamontowano nowy system informacji pasażerskiej. Obecnie w budynku dworca są kasy biletowe, toalety, biuro podróży BESKID TRANS, gabinet logopedy, sklep mięsny, salon fryzjerski.
W 60-latach XX wieku, zlikwidowano lokomotywownię i warsztaty kolejowe. Obsługę lokomotyw prowadzono w Czechowicach Dziedzicach. W 1980 roku, oddano do użytku przejście podziemne pod ulicą Dworcowa, które połączyło bezpiecznie dworzec PKP z dworcem PKS (dworzec autobusowy).
Linia kolejowa Nr 97 Skawina - Żywiec.
Linia kolejowa Nr 97 Skawina - Żywiec, została oddana do użytku w dniu 22 grudnia 1884 roku. Linia od samego początku była normalnotorowa 1 435 mm. Żywiec to jest 81,392 km linii. Linia kolejowa Nr 97 Skawina – Żywiec ma długość 82, 708 km. Prędkość dopuszczalna wynosi 100 km/h. Linia jest zelektryfikowana, siecią trakcyjną 3kV DC. Elektryfikację przeprowadzono etapami; 17 lipiec 1974 rok (Skawina – Sucha Beskidzka), 29 wrzesień 1983 rok (Sucha Beskidzka – Lachowice), 26 październik 1989 rok (Lachowice – Żywiec). Sieć trakcyjna jest typu C120-2C oraz jest przystosowana, w zależności od odcinka, do maksymalnej prędkości do 110 km/h; obciążalność prądowa wynosi 1 725 A. Linia jest jednotorowa. Linia powstała jako część Galicyjskiej Kolei Transwersalnej, kiedy Rzeczypospolita Polska była pod zaborami. W 60-latach XX wieku, linia została wyposażona w system SHP. Na linii są sygnalizatory świetlne.
W związku z budową zbiornika wodnego w Świnnej Porębie w okresie 10 marzec 2014 rok - 15 grudzień 2014 rok, przełożono część linii kolejowej na odcinku 34,100 km - 43,078 km. Tor kolejowy na dystansie Stryszów - Sucha Beskidzka przebiega po nowym nasypie hydrotechnicznym i wzdłuż korony zbiornika wodnego. Na nowej trasie wyposażonej w sieć trakcyjną zbudowano dwa mosty. W Dąbrówce nad rzeką Stryszawka powstała 4-przęsłowa, 234-metrowa przeprawa, o wysokości 27 metrów. Oraz powstał siedmio-przęsłowym most o długości 400 m, nad rzeką Skawą w Zembrzycach. Most jest o konstrukcji łukowej, ustawiony jest na podporach o wysokości 24 m. Poza dwoma mostami kolejowymi powstał również jeden most drogowy w miejscowości Dąbrówka oraz droga samochodowa na terenie Zembrzyc i Stryszowa. Most drogowy ma długość 234 m, szerokość 14,5 m i ma maksymalną wysokość 28 m. Most jest zbudowany z 4 przęseł, każde o długości 56,7 m. System nośny mostu został podwieszony do łuków żelbetowych za pomocą wieszaków prętowych. Przez most przebiega nowa droga; Stryszów - Zembrzyce, o długości 5,4 km i jezdni o szerokości 6 m.
W dniu 12 grudnia 2014 roku, odbyło się uroczyste otwarcie linii kolejowej na odcinku Stryszów-Zembrzyce. Inwestycję zrealizowała firma Skanska, na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Projekt zakończył się 6 miesięcy przed planowanym terminem. Wartość zadania to blisko 170 mln złotych netto.
W marcu 2023 roku, ruszyła budowa nowego przystanku osobowego na linii kolejowej Nr 97 przy Jeziorze Mucharskim w Dąbrówce. W okresie 2014-2022, ruch na linii Nr 97 był kilkakrotnie przerywany i wznawiany, z powodu kolejnych etapów prac remontowych.
W 2010 roku, zawieszono ruch osobowy na odcinku Żywiec - Sucha Beskidzka. W zamian wprowadzono komunikację autobusową, którą po dwóch latach zlikwidowano i ponownie uruchomiono w 2015 roku. W 2011 roku, jedynym pociągiem osobowym był kursujący sezonowo pociąg InterRegio „ Giewont”, na szlaku Częstochowa - Zakopane. Największym problemem jest konieczność wyremontowania szlaku Żywiec - Sucha Beskidzka.
Linia kolejowa Nr 139 Katowice - Zwardoń.
W 1878 roku, Żywiec uzyskał połączenie kolejowe z Bielskiem - Czechowicami - Mysłowicami i Katowicami. Była to odnoga Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda. Linia była otwierana odcinkami w okresie 1852-1912. Elektryfikacja została wykonana w okresie 1961-1986 oraz 2002 roku. W 1884 roku, miasto zostało połączone Koleją Transwersalną ze wszystkimi ważniejszymi miejscowościami po północnej stronie Karpat, poprzez stację Sucha Beskidzka.
Obecnie (2023 rok) tylko część szlaku Nr 139 Kolei Północnej leży w granicach Polski. Ma długość 113,695 km. Żywiec to jest 76,479 km linii. Linia przebiega na kierunku północ - południe. Linia jest zelektryfikowana siecią trakcyjną 3 kV DC. Prędkość maksymalna na szlaku wynosi 140 km/h, ale większość szlaku nie przekracza prędkości 100 km/h. Są odcinki o prędkości do 60 km/h. Większość szlaku jest dwutorowa. Jednotorowe odcinki to: Bielsko Biała Główna - Bielsko Biała Lipniki oraz Witkowice Bystra - Zwardoń.
Pierwszy odcinek szlaku, Katowice - Ligoty został otwarty w dniu 1 grudnia 1852 roku. Odcinek była zarządzany przez Kolej Górnośląską. Odcinek Dziedzice - Bielsko został otwarty w dniu 17 grudnia 1855 roku. Odcinak Tychy - dziedzice uruchomiono w dniu 15 listopada 1868 roku. Odcinek Bielsko - Żywiec otwarto w dniu 18 sierpnia 1878 roku. Odcinek Żywiec - Zwardoń uruchomiono w dniu 3 listopada 1884 roku. Odcinek Ligoty - Tychy otwarto najpóźniej, bo w dniu 2 listopada 1912 roku. Budowa drugiego toru, na odcinku Katowice - Bielsko Biała Główna został uruchomiony dopiero w 1963 roku. Drugi tor na odcinku Bielsko-Biała Lipnik – Wilkowice Bystra otwarto w 1990 roku.
Elektryfikacja; W 1961 roku, zelektryfikowano odcinek Katowice – Katowice Ligota, w 1963 roku, Katowice Ligota – Bielsko-Biała Główna, w 1970 roku, Bielsko-Biała Główna – Żywiec, a w 1986 roku, Żywiec – Zwardoń. Jako ostatni (w 2002 roku) zelektryfikowano odcinek Zwardoń – Skalité-Serafínov.
W wyniku likwidacji kolei w Polsce, przez masońskie rządy, w grudniu 2007 roku, na odcinku Bielsko-Biała – Zwardoń zawieszono kursowanie pociągów dalekobieżnych. Dopiero w czerwcu 2017 roku, podpisano umowę na rewitalizację odcinka Bielsko Biała - Witkowice Bystra, a następnie umowy na remonty innych odcinków szlaku. W czerwcu 2018 roku, na linii Nr 139 przywrócono kursowanie pociągów dalekobieżnych InterCity. Linia Nr 139 jest obsługiwana przez; Koleje Śląskie, InterCity, PKP Cargo, CargoPolska.
Opracował Karol Placha Hetman