Historia
De Havilland D.H. 100 Vampire to pierwszy, jednosilnikowy udany myśliwiec Zjednoczonego Królestwa. Łącznie zbudowano 3 268 egzemplarzy. W CCCP odpowiednikiem brytyjskiego myśliwca był samolot Jakowlew Jak-15.
Założenia konstrukcji.
Po dobrym początku zrobionym przez inżyniera Frank Whittle, problemem napędu turboodrzutowego zajęła się również wytwórnia De Havilland, gdzie prace nad konstrukcją silnika podjął major Frank Bernard Halford. Pomyślne efekty jego pracy, skłoniły wytwórnię do podjęcia w 1941 roku, prac nad samolotem według specyfikacji E.6/41 na samolot doświadczalno-myśliwski. Projekt samolotu napędzanego silnikiem Halford H.1 rozpoczęto realizować w maju 1942 roku. Samolot nazwano D.H. 100 Vampire (Wampir). Pierwszy lot wykonano w dniu 20.09.1943 roku.
Silnik H.1 o ciągu 12 kN, był w podobny do silników Power Jeta, późniejszego Rolls-Royce, Welland (napęd samolotu Meteor) z tym, że środkowa sprężarka silnika H.1 była zasilana powietrzem bezpośrednio z kanału wlotowego, podczas gdy w silnikach Rolls-Royce powietrze było pobierane z tak zwanej komory wyrównawczej, bez efektu naporowego.
Konstruktor samolotu Ronald Eric Bishop, pragnąc wykorzystać do maksimum ciąg silnika, dołożył wszelkich starań, aby kanały dolotowe i wylot były maksymalnie krótkie. Efektem stała się bardzo charakterystyczna konstrukcja. Chwyty powietrza umieszczono w nasadach skrzydeł. Oba kanały dolotowe łączą się ze sobą tuż przed silnikiem. Wylot silnika następuje bez rury przedłużającej. Przy takim układzie, kadłub samolotu okazał się bardzo krótki. Wobec tego, usterzenie umieszczono na dwóch belkach i w ten sposób oddalono je od skrzydeł.
Trzeci prototyp D.H. 100 Vampire już był uzbrojony. Wyposażono go w 4 działka kalibru 20 mm.
Po przejściu pomyślnie testów, samolot D.H. 100 skierowano do produkcji seryjnej jako myśliwiec Vampire F Mk.1 ( F.1 ), z silnikiem z nową nazwa Goblin, o ciągu 12 kN. Wyprodukowano 268 sztuk tej wersji. Od 41 egzemplarza silnik Goblin I zastąpiono Goblin II, o ciągu 14 kN, a od 51 egzemplarza samolot wyposażono w hermetyczną kabinę pilota. Pierwszy samolot seryjny oblatano 20.06.1945 roku.
Wersje D.H. 100:
Wersja F Mk.1 - zbudowano tylko kilka sztuk. Wersja F Mk.2 - zbudowano tylko kilka sztuk. Wersja F Mk.3 - oblatany 4.11.1946 roku. Zmianie uległ kształt usterzenia pionowego z owalnego na trapezowy. Nie było to jednak regułą i można spotkać późniejsze wersje z usterzeniem o obrysie owalnym. Zbudowano 200 samolotów, z czego 80 samolotów dla Australii oznaczonych F Mk.30. Wersja FB Mk.5 - najliczniej produkowana wersja, 1 140 sztuk. Pierwszy egzemplarz zbudowano w 1948 roku. Samolot otrzymał zmienione skrzydła poprzez obcięcie końcówek. Uzbrojenie złożone jest z 4 działek kalibru 20 mm, 8 sztuk n.p.r. (każdy o wadze 40 kg) lub 2 bomby o wadze po 450 kg. Wersja FB Mk.6 - wersja FB Mk.5 dla Szwajcarii i Szwecji. Wersja FB Mk.9 - zbudowano kilkanaście sztuk. Wersja NF Mk.10 - samolot wyposażono w stację radiolokacyjną i został przeznaczony do działań w nocy. Stacja radiolokacyjna obniżyła osiągi samolotu, ale jej zastosowanie rozszerzyło możliwości bojowe. Załoga jest dwuosobowa; pilot i operator. Wersja T (F) Mk.11 - szkolny, wyposażony w dwu osobową kabinę. Napędzany silnikiem Goblin 35, o ciągu 1 x 1 586 kG. Produkowany dla RAF i na eksport; Nowa Zelandia, Norwegia, Szwecja, Włochy. Wersja FB Mk.20 Sea Vampire - przeznaczony dla Navy. Wersja F Mk.21 - zbudowano kilka sztuk. Wersja T Mk.22 - szkolny, wyposażony w dwu osobową kabinę. Wersja dla Navy. Wersja FB Mk.30 - wersja FB Mk.5 dla Australii. Wersja FB Mk.52 - był eksportowany i produkowany na licencji we Francji pod nazwą Mistral ( FB Mk.53 ). Samolot ten eksportowano do Włoch, Indii i Szwajcarii. W Szwajcarii samoloty te użytkowano jeszcze w 80-latach. Wersja T Mk.55 - szkolny T Mk.11 produkowany z licencji we Włoszech.
Samolot D.H. 100 był produkowany na podstawie licencji w Australii, Francji (pod nazwa Mistral), Indiach, Szwajcarii i RFN. Łącznie zbudowano 3 268 egzemplarzy.
Oceniając samolot D.H. 100 należy uznać go z udany, szybki i zwrotny, choć ma skłonność do przeciągania i zaburzeniach stateczności przy prędkościach Ma-0,71-0,76.
W dniu 23.03.1948 roku, pilot John Kunningham na specjalnie przygotowanym samolocie D.H. 100 ustanowił rekord światowy wysokości wynikiem 18 119 m.
W lipcu 1948 roku, grupa 6-ciu samolotów myśliwskich D.H. 100 przeleciała przez Ocean Atlantycki z Kanady ( Hebrydów ) do Anglii ( Lablador ), poprzez Islandię i Grenlandię. Był to pierwszy przelot samolotów odrzutowych przez Atlantyk.
W dniu 8.04.1949 roku, pilot John Derry na D.H. 100 przeleciał trasę Paryż - Cann w czasie 45 minut.
Produkcja samolotów D.H. 100 w Anglii trwała do 1950 roku. W późniejszym okresie na samolocie robiono testy silnika wyposażonego w odwracacz ciągu. Dobieg samolotu z 800 - 1 000 m, zmniejszył się średnio do 400 m. Udało się nawet uzyskać długość zatrzymania zaledwie 270 m.
Udział Polaków w pracach przy D.H. 100.
Poważną rolę w pracach nad samolotem D.H. 100 odegrał polski konstruktor inżynier Stanisław Prauss, który w trakcie drugiej wojny światowej pracował w Anglii.
Od 1946 roku, inżynier Romuald Szukiewicz pracował w wytwórni De Havilland w Christchurch. Zajmował on stanowisko starszego aerodynamik i brał udział w pracach nad samolotem D.H. 100 w wersji dwumiejscowej.
Na samolotach D.H. 100 loty wykonywał polski pilot doświadczalny Janusz Żurakowski. Na tych samolotach latali także inni polscy piloci, który pozostali w RAF i nie wrócili do komunistycznej Polski.
De Havilland D.H. 100 Vampire FB Mk.6 nb J-1142 w Muzeum w Krakowie.
De Havilland D.H. 100 Vampire FB Mk.6 nb J-1142 był wyprodukowany w Szwajcarii w firmie Pilatus Aircraft na podstawie licencji. Był używany przez Lotnictwo Wojskowe Szwajcarii. Po służbie samolot został zakonserwowany i pozostał w magazynie. W 2010 roku, został przekazany Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Do Krakowa samolot Vampire FB Mk.6 nb J-1142 przywieziono na platformie samochodowej, częściowo rozłożony. Po ponownym zmontowaniu został ustawiony w głównym hangarze muzeum. Podczas remontu hangaru muzeum (2018-2020) samolot Vampire FB Mk.6 nb J-1142 ustawiono na ekspozycji plenerowej i był zabezpieczony przed deszczem, za pomocą folii.
Konstrukcja
Samolot D.H. 100 to jednomiejscowy, jednosilnikowy samolot myśliwski. Średniopłat. Zbudowany jest z metalu i drewna. Drewno w postaci sklejki zastosowano głównie w pokryciu kadłuba i skrzydeł. Tego typu technologia wynikała z trwania drugiej wojny światowej i trudnościami materiałowymi.
Skrzydła proste, trzyczęściowe, o obrysie owalnym typowym dla konstrukcji z okresu drugiej wojny światowej. Wyposażono je w lotki i klapy. U nasady skrzydeł, w centropłacie, umieszczono wloty powietrza. Mają one przekrój trójkątny i od strony kadłuba samolotu dodano wargę uniemożliwiającą dostanie się powietrza z warstwy przyściennej. Od wersji FB Mk.5 obcięto końcówki skrzydeł.
Kadłub samolotu jest bardzo krótki. Kabina pilota jest hermetyczna. Osłona kabiny wystaje z obrysu kadłuba. Osłona składa się z nieruchomego wiatrochronu i odsuwanej do tyłu owiewki.
Usterzenie samolotu jest wsparte na dwóch belkach. Pionowe początkowo o obrysie owalnym, później trapezowym. Poziome usterzenie zamontowano w połowie wysokości usterzenia pionowego. Usterzenie jest klasyczne z podziałem na stery i stateczniki.
Podwozie trójpodporowe, z przednim podparciem. Wszystkie koła pojedyncze. Przednie wysunięto maksymalnie do przodu. Chowane jest w tył do kadłuba. Główne podwozie podparte jest na przejściu centropłata ze skrzydłem i jest chowane w skrzydła, nietypowo w kierunku końców skrzydeł.
Uzbrojenie samolotu jest złożone z 4 działek kalibru 20 mm. Zapas amunicji wynosi 150 pocisków na jedną armatkę. Armatki umieszczono w dolnej, przedniej części kadłuba. Samolot może być uzbrojony w 8 rakiet niekierowanych 3-inch (60 lb). Alternatywą są dwie bomby o masie 225 kg.
Zestawienie
Samoloty De Havilland D.H. 100 Vampire nie były eksploatowane w Polsce.
Opracował Karol Placha Hetman