Warszawa 2005-05-24
OKB Suchoj Su-24 MR rozpoznawczy i Su-24 MP WRe.
Rozdział 1980-05-06
Naddźwiękowy samolot rozpoznania taktycznego i walki WRe, rozwinięty z wersji Su-24 M. Zobacz Su-24.
Su-24 MR ( T-6 MR-1 ) rozpoznawczy. 1980 rok.
Od samego początku prac nad Su-24 przewidywano zbudowanie jego odmiany rozpoznawczej i takie zadanie było postawione już w sierpniu 1965 roku, wraz z rozpoczęciem prac nad T-58 M. Prace nad tą wersją można było zacząć dopiero po ostatecznym ukształtowaniu się samolotu Su-24. W październiku 1970 roku, gdy latały pierwsze prototypy, ponownie polecono konstruktorom opracowanie wersji rozpoznawczej, oznaczonej T-58 MR.
Dalszy ciąg prac związany był ze zbudowaniem specjalistycznej aparatury BKR-1 ( bazowyj kompleks razwiedki ). Prace trwały stosunkowo wolno i ponieważ powstał już samolot Su-24 M, wersję rozpoznawczą dostosowano do tego wariantu i przemianowano w Su-24 MR ( T-6 MR ).
Pierwszy lot na prototypie T-6 MR-1 wykonał w maju 1980 roku, Anatolij Iwanow. Prawdopodobnie w dniu 6 maja 1980 roku. Był to przebudowany samolot T-6 M-26 nr 0115305. Próby państwowe T-6 MR zakończyły się w 1982 roku, a produkcja seryjna zaczęła się w 1983 roku, w Nowosybirsku. W zakładzie produkcyjnym samolot otrzymał kod izdielije 48.
Su-24 MR ma największy zestaw urządzeń rozpoznawczych wśród sowieckich taktycznych samolotów rozpoznawczych i przeznaczony jest do prowadzenia rozpoznania kompleksowego. Oznacza to, że na samolocie jest aparatura rozpoznania: radiolokacyjnego, w podczerwieni, telewizyjnego, laserowego, radiotechnicznego i radiacyjnego, a także fotograficznego, połączona w jeden system BKR-1. Samolot ma możliwość bezpośredniego przekazania na ziemię zebranych informacji rozpoznawczych drogą radiową poprzez aparaturę SzRK-1.
Z zewnątrz, rozpoznawczy Su-24 MR od bombowego Su-24 M najłatwiej odróżnić po innym rozkładzie anten na przedzie kadłuba. W Su-24 M cały nos zajęty jest przez jedną dużą osłonę radaru, w Su-24 MR radio-przeźroczyste osłony są w samym czubku nosa oraz po bokach. Ponadto obudowa dodatkowego wlotu powietrza do chłodzenia na grzbiecie kadłuba jest w Su-24 MR wypukła.
Zadaniem maszyny jest rozpoznanie na głębokość 400 km przy locie na wysokości 400 m w dowolnych warunkach atmosferycznych. Samolot po za 2 rakietami R-60 do własnej obrony nie przenosi żadnego uzbrojenia. W związku z tym zamiast systemu Tiger zainstalowano system nawigacyjny NK-24MR.
Su-24 MP WRe. 1980 rok.
Prace nad budową wersji do zwalczaniem OPL, a właściwie jej elektronicznego paraliżu, czyli nad wersją WRe ( walki radioelektronicznej ), rozpoczęto w OKB Suchoja w 1976 roku. Samolot nie miał mieć żadnego uzbrojenia. Wyjściowym modelem stał się Su-24 M ( T-6 M ). Maszyna otrzymała oznaczenie Su-24 MP ( T-6 MP ).
Prototyp T-6 MP-25 ( 25 to numer burtowy ) został oblatany w kwietniu 1980 roku. Do testów szybko dołączył drugi prototyp T-6 MP-35. Testy trwały do 1982 roku.
Produkcję Su-24 MP izdielie 46 rozpoczęto w Nowosybirsku w 1983 roku. Jednak do 1990 roku, zbudowano jedynie 12-egzemplarzy. Dwa pierwsze seryjne Su-24 MP z numerami burtowymi 15, 55, a pozostałe 8 sztuk do jednostki 118 w Czertkowie na Ukrainie.
W dziobie maszyny zainstalowano system WRe Łandysz, natomiast pozostałe zasobniki tj. Łoś, Fasol czy Mimoza są przenoszone w zasobnikach podwieszanych. System pozwala na zakłócanie pracujących naziemnych SR, działających w różnych zakresach fal. System Ładysz współpracuje z pozostawioną stacją Reliew i prostszym systemem nawigacyjnym NK-24. Szczegóły pracy WRe jeszcze w 2000 roku, nie były znane. Wiadomo, że miały paraliżować nawet system Amerykański Patriot. Maszyna może wspierać samoloty uderzeniowe ( myśliwsko-bombowe ) jak i rozpoznawcze np. Su-24 MR.
Według dostępnych informacji, żaden seryjny Su-24 MP nie został doprowadzony do pełnej zdolności operacyjnej. Ocenia się, że lepiej i skuteczniej działały wycofane już z uzbrojenia Jak-28 PP. O niedopracowaniu wersji niech świadczy fakt, że po rozpadzie CCCP państwo moskiewskie nie zażądało zwrotu 8 maszyn z Ukrainy. Prace nad wersją po rozpadzie CCCP zostały przerwane.
Zastosowanie Su-24 MR / MP.
Co ciekawe, stacjonowanie samolotów Su-24 MR nie zawsze było powiązane z samolotami myśliwsko-bombowymi Su-24 / M. Często stanowiły one samodzielne jednostki dostarczające informacji dla różnych rodzajów wojsk.
W październiku 1990 roku, na terenie Polski stacjonowało 12 samolotów Su-24 MR razem z 69 maszynami Su-24 / M. Na terenie NRD było tylko 24 samoloty Su-24 MR.
Największe zgrupowanie Su-24 stacjonowało na terenie Ukrainy: 288 samolotów, w tym 36 Su-24 MR i 8 Su-24 MP. Jedyne w tej wersji. Na Białorusi było 131 samolotów ( w tym 12 Su-24 MR ), na Łotwie 12 ( wyłącznie rozpoznawcze ), w Gruzji 60, w Azerbejdżanie 52 ( w tym 23 rozpoznawcze ). Na terenie europejskiej części CCCP w siłach powietrznych było 112 Su-24, 99 samolotów miała Flota Bałtycka ( w tym 12 rozpoznawczych ). Według szacunków, w części azjatyckiej CCCP stacjonowało około 120 - 150 samolotów Su-24, co daje łączną liczbę nieco ponad 1 000 Su-24, w tym ponad 130 rozpoznawczych Su-24 MR i 8 Su-24 MP.
Z powodu rozpadu CCCP zmieniła się dyslokacja wszystkich samolotów sowieckich, w tym i Su-24. Według stanu na październik 1992 roku; Ukraina miała 257 Su-24. Białoruś przejęła 40 samolotów, w tym 12 Su-24 MR. Pozostałe należały do sił powietrznych państwa moskiewskiego, z tym że tymczasowo część z nich stacjonowała na terenie Białorusi ( 82 ) i Łotwy ( 12 Su-24 MR ). W Obwodzie Kaliningradzkim stacjonowało wówczas 95 ( 12 Su-24 MR ) Su-24 należących do Floty Bałtyckiej. Kilka samolotów przejął też Azerbejdżan na lotnisku Dalliar w czerwcu 1992 roku.
Konstrukcja Su-24 MR.
Zmiany w stosunku do samolotu Su-24 M:
Samolot zabiera paliwo w zbiornikach wewnętrznych i zbiorniki pod skrzydłami 2 x 3 000 litrów. Nie przenosi agregatu UPAZ, do uzupełniania paliwa innym samolotom.
W porównaniu z samolotem bombowym Su-24 M usunięto system nawigacyjno-celowniczy PNS-24M „Tigr”. Zamontowano natomiast system nawigacyjny NK-24MR. W samym czubku nosa pozostała antena radaru „Reljef”, do omijania przeszkód w locie na małej wysokości.
Wszystkie urządzenia rozpoznawcze samolotu połączone są w system BKR-1 ( bazowyj kompleks razwiedki ), konstrukcji O. Jakowlewa z OKB Wega. Miejsce radaru „Orion” zajęte rozpoznawczą stację radiolokacyjną obserwacji bocznej M-101 „Sztyk” ( główny konstruktor W. Wieprincew z zespołu Wega ). Pod lewym wlotem powietrza znajduje się aparat fotograficzny A-100. W miejscu aparatury „Kajra”, założono jeszcze jeden panoramiczny aparat fotograficzny AP-402P i kamerę telewizyjną Aist-M. Aparat AP-402P ma obiektyw o długości ogniskowej 90,5 mm, rozmiar kadru filmu 68 x 285 mm i rozdzielczość 0,3 m, z wysokości 400 m. Kamera telewizyjna AisL-M przekazuje na bieżąco obraz terenu i ma rozdzielczość 0,56 m, z wysokości 400 m. Pod centralną częścią kadłuba samolotu wbudowana jest aparatura rozpoznania w podczerwieni „Zima”, rejestrujący różnice temperatury, wynoszące 0,3 stopnia Celsjusza.
Pozostałe wyposażenie podwieszane jest w kontenerach. Na centralnym wysięgniku pod kadłubem podwieszany jest zasobnik z aparaturą laserową Szpil-2M lub zasobnik ogólnego rozpoznania radiotechnicznego SRS-14 Tangaż ( wykrywa i rejestruje położenie oraz typy Stacji Radiolokacyjnych, można go odróżnić od zasobnika Szpla-2M po tym, że jest mniejszy ). Na wysięgniku pod prawą ruchomą częścią skrzydła wisi aparatura EC/r-1M do rozpoznania radiacyjnego, a z przeciwnej strony, na lewym skrzydle są dwie rakiety R-60.
Informacja rozpoznawcza zebrana przez samolot jest na bieżąco przekazywana na ziemię drogą radiową przez aparaturę SzRK-1 „Pośrednik”. Materiał fotograficzny jest automatycznie wywoływany na pokładzie samolotu i zrzucany w pojemniku „Kadr” na ziemię. Pozostałe wyposażenie ( pilotażowe, zakłóceniowe, identyfikacji ) pozostało bez zmian w stosunku do Su-24 M. Samolot pozbawiono także działka. Zbudowano 130 egzemplarzy Su-24 MR i 8 egzemplarzy Su-24 MP.
Dane T-T Su-24 MR (1980 rok):
Załoga dwóch lotników. Rozpiętość 10,366 - 17,638 m. Długość 24,594 m. Wysokość 6,19 m. Powierzchnia nośna 51,024 - 55,168 m2. Masa wysłana 22 000 kg. Masa całkowita 33 325 kg. Masa maksymalna 39 000 kg. Paliwo 11 700 + 6 000 litrów. Prędkość maksymalna Ma-1,35. Prędkość maksymalna 1 320 km/h. Prędkość wznoszenia 9 000 m/minutę. Prędkość lądowania 280 km/h. Zasięg 3 000 km, bez tankowania w powietrzu. Pułap 17 500 m. Rozbieg podczas startu 1 100 - 1 200 m. Dobieg podczas lądowania 1 000 - 1 100 m z użyciem spadochronów hamujących.
Zespół napędowy; dwa silniki jednoprzepływowe AL-21 F-3 A o ciagu 2 x 75,00 kN bez dopalania i 2 x 109,80 kN z użyciem dopalaczy. Silniki posiadają układ regulacji ustawienia łopatek między stopniami sprężarki.
Opracował Karol Placha Hetman