Kraków 2020-11-01
Historia silnika turboodrzutowego Iwczenko AI-25
Historia silników lotniczych Iwczenko zaczęła się w 1945 roku, w CCCP na Ukrainie w Zaporożu. Wówczas to zorganizowano biuro projektowe OKB-478 i zakład doświadczalny. Zadaniem biura OKB-478 było opracowywanie silników lotniczych dla samolotów i śmigłowców oraz innych maszyn i urządzeń dla przemysłu. Na czele biura stanął Aleksander Grigoriewicz Iwczenko (Олександр Георгійович Івченко 1903-1968), który zajmował to stanowisko do 1968 roku, kiedy to zmarł. Później zakład zmienił nazwę na Iwczenko Lotarev. Włodimir Łotariew kierował biurem w latach 1968-1989. Biuro projektowe i zakład funkcjonują do dnia dzisiejszego pod nazwą Ivchenko-Progress ZMKB ЗМКБ «Прогрес» ім. О. Г. Івченка. Silniki skonstruowane w Zaporożu napędzają największy samolot świata An-225, jak i największy śmigłowiec świata Mi-26. Przez wiele lat biuro współpracowało w Polską i Czechosłowacją w ramach RWPG (rady wzajemnej pomocy gospodarczej). W CCCP biura konstrukcyjne były zawsze oddzielone od zakładów produkcyjnych, nie tak jak na Zachodzie. Dlatego typową produkcją silników zajmował sie zakład Motor Sich (Motor Sicz) zlokalizowany przy lotnisku w Zaporożu.
W biurze skonstruowało silniki tłokowe AI-14 (200 kW) i AI-26 (400 kW), turbośmigłowe AI-20 (3 000 kW) i AI-24 (1 900 kW) oraz dwuprzepływowy AI-25. Silniki były stosowano w samolotach Antonowa, Iljuszyna, Jakowlewa, śmigłowcach Kamowa i Mila oraz konstrukcjach zagranicznych. Silniki AI-14 i AI-26 produkowano także na licencji w Polsce.
W OKB-478 początkowo projektowano silniki tłokowe z oznaczeniem AI. Później zaczęto projektować silniki turbinowe, zarówno turbośmigłowe, jak i turboodrzutowe. Pierwszym był silnik TS-12, nad którym prace rozpoczeto w 1953 roku. Z początkiem 60-lat zaczęto projektować silniki dwu-przepływowe. W 1971 roku, Włodimir Łotariew opracował pierwszy rosyjski silnik klasy turbofan Łotariew D-36.
Silnik Iwczenko AI-25 był pierwszym silnikiem turboodrzutowym dwu-przepływowym biura OKB-478. Należy do silników małego ciągu. Został zamontowany w samolotach szkolno-treningowych Aero L-39 Albatros, transportowym Jak-40, rolniczym PZL M-15 Belfegor i był planowany dla szkolno-treningowego Jak-30. Prace ruszyły z początkiem 1965 roku. Pierwsze uruchomienie silnika nastąpiło w 1966 roku, a produkcję podjęto w 1967 roku. Silnik Iwczenko AI-25 największy sukces odniósł napędzając samolot Aero L-39 Albatros. Natomiast silnik bardzo słabo wypadł jako napęd samolotów Jak-40, a to głównie za sprawą dużego zużycia paliwa. Samolot wyposażony w trzy silniki Iwczenko AI-25 z nominalnym ładunkiem ma zasięg zaledwie 600-800 km, co w porównaniu do konstrukcji Zachodnich było wynikiem tragicznym. Silnik trafił także do Chin.
Budowa silnika Iwczenko AI-25.
Silnik AI-25 jest dwu-przepływowy, jedno-wałowy (jedno-szpulowy), przeznaczony do osiagania prędkości do 1 000 km/h. Silnik składa się z 3-stopni sprężarki niskiego ciśnienia, 8-stopni sprężarki wysokiego ciśnienia, pierścieniowej komory spalania poprzedzonej 12 kierownicami, jednostopniowej turbiny wysokiego ciśnienia, jednostopniowej turbiny niskiego cisnienia. Ciąg maksymalny wynosi 14,7 kN (1 500 kG). Ciąg nominalny 10,98 kN (1 120 kG). Silnik może mieć zamontowany odwracacz ciągu. Długość 3,35 m, średnica >1,00 m. Masa silnika wynosi 290 kg i 350 kg z odwracaczem ciągu. Silnik ma systemy przeciw-pomażowy, przeciwpożarowy i odladzane wloty powietrza gondoli. Każdy z silników ma indywidualną instalację olejową. Olej chłodzony jest w wymienniku ciepła chłodzony przez paliwo płynące do silnika. Do jego budowy wykorzystano tytan, aluminium, magnez. W samolocie Jak-40 dla rozruchu silników wykorzystywany jest silnik turbinowy, rozruchowy AI-9, typu APU, zabudowany nad kadłubem w owiewce chwytu powietrza do środkowego silnika. Jego wylot umieszczony jest po prawej stronie usterzenia pionowego.
Podstawowe dane silnika AI-25:
Silnik był produkowany na Ukrainie, w czasach CCCP. Ciąg maksymalny wynosi 14,7 kN (1 500 kG). Masa silnika wynosi 312 - 353 kg. Długość silnika 1,99 m. Wysokość silnika 0,896 m. Szerokość silnika 0,820 m. Stopień sprężania wynosi 8:1. Komora spalania pierścieniowa. Maksymalna temperatura gazów z turbina wynosi 630 stopni Celsjusza.
Opracował Karol Placha Hetman