Puck 2022-01-11
Morski Dywizjon Lotniczy w Pucku.
Po wielkiej wojnie światowej, Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej przyznano dostęp do morza. W dniu 10 lutego 1920 roku, Polska objęła odcinek wybrzeża morskiego, które wraz z Mierzeją Helską liczyło 140 km, zaniedbanego gospodarczo wybrzeża Bałtyku. W dniu 10 lutego 1920 roku, generał Józef Haller wraz z ministrem spraw wewnętrznych Stanisławem Wojciechowskim oraz nową administracją Województwa Pomorskiego przybył do Pucka, gdzie dokonał zaślubin Polski z Bałtykiem, wrzucając platynowy pierścień do morze. Ponieważ morze było zamarznięte, wcześniej wykuto przerębel. Głównym punktem zorganizowanych wtedy uroczystości była msza święta dziękczynna. W czasie mszy świętej duchowni poświęcili Banderę Polską, którą przy huku 21 salw armatnich, podniesiono na maszcie, jako znak objęcia przez Polską Marynarkę Wojenną wachty na Bałtyku.
Już następnego dnia (11 lutego 1920 roku) przystąpiono do zagospodarowania terenu po byłej jednostce pruskiej. Były to koszary, pole wzlotów, hangary, basen dla wodnopłatowców oraz droga do ich przetaczania. Przejęto także kilka mocno zniszczonych wodnosamolotów. Sformowano Bazę Lotnictwa Morskiego, na której czele stanął kpt. Wiktoryn Kaczyński, a pierwszy rozkaz wydano w dniu 1 lipca 1920 roku.
W maju 1919 roku, utworzono przy Departamencie Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych - Referat Lotnictwa Morskiego. Szefem Referatu Lotnictwa Morskiego został porucznik marynarki pilot Karol Trzaska Druski (1894 - 1971). Pierwszą jednostką lotniczą MW była Baza Lotnictwa Morskiego w Pucku, którą utworzono w lipcu 1920 roku. Na dowódcę jednostki mianowano kapitana Wiktoryna Kaczyńskiego.
Pierwszym samolotem bazy był odbudowany przez polskich mechaników wodnosamolot Friedrichshafen FF.33. Samolot był dwumiejscowym, jednosilnikowym dwupłatowcem lądowym, który wyposażono w dwa pływaki. Samolot był opracowany w 1914 roku. Samolot pomalowano i oznaczono biało-czerwonymi szachownicami. Pierwszy lot wykonano w dniu 15 lipca 1920 roku. Pilotem był pilot Andrzej Zubrzycki. Dzień 15 lipiec stał się świętem jednostki.
W sierpniu 1920 roku, kupiono w Gdańsku cztery kolejne samoloty: Friedrichshafen FF-33 E, Friedrichshafen FF-33 L, Friedrichshafen FF-49 B oraz Lubeck Travemunde LT F-4 (także na dwóch pływakach). Wszystkie te samoloty przyprowadzono do Pucka lotem. Służyły one do szkolenia załóg w nowo powstałej Szkole Lotnictwa Morskiego oraz dla lotów patrolowych.
Jeszcze w październiku 1920 roku, kupiono następne dwa samoloty Hansa Brandenburg NW i Sablating SF-5. Z początkiem 1921 roku, na stanie Bazy Lotnictwa Morskiego było już 7 wodnosamolotów. Wszystkie samoloty były używane. Zły stan techniczny samolotów wiązał się ze sporym ryzykiem w czasie lotów. Nie udało się uniknąć tragicznych wypadków i śmierci pilotów.
W bazie w Pucku były także 4 samoloty typowo lądowe: szkolne szkolny Albatros B.II, myśliwski Albatros D.V. i dwa samoloty wywiadowcze DFW C.IV.
Trzeba także wspomnieć, że w okresie 1920-1927, port w Pucku był głównym portem wojennym Polskiej Marynarki Wojennej.
W 1921 roku, Referat Lotnictwa Morskiego przekształcono w Samodzielny Referat Lotnictwa Morskiego. Szefem referatu był porucznik marynarki Stanisław Gołębiewski. W listopadzie 1921 roku, Bazę w Pucku przemianowano na Lotnictwo Morskie z podporządkowaniem Dowództwu Obrony Wybrzeża z siedzibą w Pucku. Jego dowódcą został kapitan Wacław Iwaszkiewicz. Jednostka operacyjna, czyli Eskadra Hydroplanów podlegała bezpośrednio Dowództwu Floty i Służby Nadbrzeżnej.
Latem 1921 roku, Departament Spraw Morskich, za pośrednictwem Polskiej Misji Zakupów i firm prywatnych, zakupił we Włoszech 7 szkolnych wodnosamolotów FBA S-4 (z 1917 roku) i 9 rozpoznawczych Nieuport Macchi M 9. Wszystkie kupione samoloty były używane. Włosi nie wywiązali się z umowy, bo nie przysłali personelu dla montażu samolotów i szkolenia. W końcu do Polski włosi przysłali jednego pilota, który okazał się niekompetentny. Samoloty składano kilka miesięcy, co źle wpłynęło na ich jakość.
Z początkiem 1922 roku, Lotnictwo Morskie dysponowało siedmioma hydroplanami i jednym samolotem lądowym. W Pucku założono Szkołę Lotnictwa Morskiego. Jej komendantem był chorąży Adolf Stempowski.
W dniu 15 maja 1922 roku, Lotnictwo Morskie podporządkowane zostało dowódcy 2. Pułku Lotniczego w Krakowie, jako Detaszowany Dywizjon Lotniczo-Wywiadowczy, z bazą w Pucku. Dowódcą mianowano majora obserwatora Ignacego Bielawskiego, a następnie podpułkownik obserwator Antoniego Leonkowa.
W marcu 1923 roku, pododdział przemianowany został na Morski Dywizjon Lotniczy (MDL) i usamodzielnił się. Organizacyjnie został podporządkowany został Departamentowi Aeronautyki MS Wojsk. Natomiast organizacyjnie i szkoleniowo MDL nadal Dowództwu Floty i Służby Nadbrzeżnej.
Tragicznie zakończyły się obchody Święta Lotnictwa Morskiego, w dniu 15 sierpnia 1922 roku. Punktem kulminacyjnym programu miał być pokaz bombardowania z samolotu Lübeck Travemünde F4. Dwie bomby planowo eksplodowały w wodzie Zatoki Puckiej, trzecia rozerwała się wśród cywilnych i wojskowych obserwatorów. Dziewięć osób poniosło śmierć, wiele innych odniosło rany. Dowódcę jednostki i bombardiera karnie usunięto z wojska.
W okresie 1924–1927, kupiono we Francji nowe maszyny. Były to 4 łodzie latające Liore et Olivier LeO H.13B, 7 amfibii patrolowych Liore et Olivier LeO H.135B3. Samoloty zapisały się jako dobre i poprawnie uzbrojone. W 1928 roku, samolot Liore et Olivier LeOH z Pucka odbył lot propagandowy po Polsce z lądowaniem w Warszawie, Krakowie i Poznaniu.
W 1926 roku, kupiono: 4 szkolno-łącznikowe łodzie latające CAMS-30E, 8 dwusilnikowych bombowo-patrolowych łodzi latających Latham 43 HB-3 i 16 szkolno-łącznikowych amfibii Schreck FBA-17H. Łodzie latające Latham HB-3, był dalekiego zasięgu i miały zdolność lądowania na pełnym morzu. W okresie 1924-1927, kupiono łącznie około 40 samolotów francuskich.
W marcu 1927 roku, dowództwo nad MDL objął komandor marynarki pilot Karol Trzaska Druski. Jednocześnie sformowano dodatkowo pluton wodnosamolotów Flotylli Pińskiej, który operował na Polesiu. Początkowo pluton dysponował dwoma amfibiami FBA-17 HMT-2. W 1929 roku, powiększono etatowo Morski Dywizjon Lotniczy.
Z początkiem 30-lat infrastruktura Bazy w Pucku wymagała unowocześnienia. Nie był oświetlenia elektrycznego dla lotów nocnych; rozpalano ogniska. Kolejne inspekcje wojskowe wykazywały, że Baza w Pucku nie ma dużej wartości bojowej. Od 1930 roku, dążono do unifikacji sprzętu użytkowanego w Pucku i oparcie go na rodzimej produkcji. Początkowo zakupiono 4 sztuki dwupłatowego samolotu Lublin R.VIII bis hydro i ter hydro oraz nowocześniejsze Lublin R.XIII. W 1932 wykonano prototyp i 3 egzemplarze w wersji R-XIII bis/hydro, do połowy 1934 roku dostarczono do Pucka. Kolejne 10 sztuk w odmianie R-XIII ter/hydro, dostarczono z metalowymi pływakami. Rok później (1935 rok) przekazano trzecią serię R-XIII G, w ilości 6 samolotów, różniły się dwusterem, metalowymi śmigłami przestawialnymi oraz innymi drobnymi zmianami. Zakupiono także 5 sztuk samolotów szkolnych Bartel BM-5. W służbie brakowało samolotów torpedowych. Próby prototypowych samolotów Lublin R-XX, jak i projekty samolotów LWS-5 i RWD-22, nie spełniały wymagań. Wybrano włoski wodnosamolot CANT Z.506 B. Kupiono 6 samolotów, jednak do wybuchu wojny do Polski przyleciał tylko jeden, ale był nieuzbrojony.
Baza w Pucku miała też uczestniczyć w nowatorskiej inicjatywie, bo z wykorzystaniem trzysilnikowych Junkersów G-23 W, próbowano uruchomić loty pasażerskie na trasie Warszawa-Gdańsk-Malmö-Kopenhaga. Międzylądowania miały się odbywać właśnie w Pucku. Z przyczyn finansowych z programu zrezygnowano.
W dniu 9 grudnia 1932 roku, dywizjon w Pucku włączono w skład Marynarki Wojennej, a wyłączono z Departamentu Aeronautyki MS Wojsk. Dowódcą mianowano komandora podporucznika pilota Edwarda Szystkowskiego.
W 1935 roku, wodnosamoloty z Bazy w Pucku pojawiły się na kadrach filmu „Rapsodia Bałtyku”, który był przebojem polskiej przedwojennej kinematografii.
W 1929 roku, w skład Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku wchodziły: Eskadra Szkolna i Bliskiego Wywiadu, Eskadra Dalekiego Wywiadu, Pluton Łączności i Fotografii Lotniczej, Pluton Pomocniczo-Administracyjny oraz Pluton Hydroplanów w Pińsku.
W 1934 roku, skład Morskiego Dywizjonu Lotniczego wyglądał następująco: I Eskadra Liniowa (R-VIII bis oraz ter, R-XIII ter). II Eskadra Liniowa (R-XIII ter, R-XIII G). IV Eskadra Szkolna (R-XIII bis, R-XIII ter i samoloty BM-5C). Pluton Sztabowy (FBA-17 HMT-2, R-XII bis, PWS-5T2).
W dniu 1 września 1939 roku, Morski Dywizjon Lotniczy dzielnie stawił opór armii niemieckiej i walczył do 8 września 1939 roku, ale to już temat na kolejny artykuł.
Opracował Karol Placha Hetman