Powidz 2009-12-19
Lotnisko w Powidzu.
Historia Powidza i okolic.
Gmina Powidz od początków swego istnienia, aż po dzień dzisiejszy znajduje się w granicach Wielkopolski właściwej, a ściślej w regionie historycznym Ziemi Gnieźnieńskiej. Początków osadnictwa na tych terenach należy szukać przed 400 rokiem przed naszą erą. Prowadzono prace archeologiczne na terenie Jeziora Powidzkiego, potwierdziły ślady osadnictwa w tym czasie. Po raz pierwszy w źródłach pisanych Powidz pojawił się w 1243 roku, kiedy to książę Bolesław Pobożny wydał w Gnieźnie dokument, w którym, mężowi rzetelnemu Baldwinowi „polecił przeprowadzić kolonizację na majętności książęcej w Powidzu”. Baldwin otrzymał dziedziczne wójtostwo w Powidzu. Od 1243 roku, Powidz miał być miastem lokowanym na prawie zachodnim. Przywilej z 1243 roku, został potwierdzony przez królów: Kazimierza Wielkiego, Kazimierza Jagiellończyka ( 1464 roku), Zygmunta Augusta ( 1563 roku) i Stefana Batorego ( 1582 roku). Dlatego w herbie miasta jest korona, jako przynależność tych terenów do Korony Polskiej. Złota korona królewska, typu otwartego, w stylu gotyckim z XV wieku, umieszczona jest na czerwonym polu w kształcie tarczy.
Ludność zamieszkująca te obszary zawsze była bardzo patriotyczna i pro Polska. Skutecznie broniła się przez wiele wieków przed germanizacją. Mieszkańcy brali czynny udział w Powstaniu Listopadowym ( 29.11.1830 roku), we Wiośnie Ludów ( marzec 1848 rok) oraz w Powstaniu Styczniowym ( 1863 rok). W 1887 roku, Powidz włączono do Powiatu Witkowskiego.
W 1910 roku, Powidz miał 1 200 mieszkańców. Znajdowała się tu poczta, telegraf i telefon. Była cegielnia, zakład budowlany, dwa sklepy kolonialno-delikatesowe, dwa zakłady stolarskie i trzech szewców. Była już wówczas sieć kolei wąskotorowej, istniejącej do dnia dzisiejszego.
Reforma administracyjna spowodowała, że w 1972 roku, utworzono nowe gminy, w tym Powidz, do której należało 9 wsi sołeckich. Na mocy ustawy z 28.05.1975 roku, od dnia 1.06.1975 roku, Powidz znalazł się w nowo utworzonym Województwie Konińskim oraz Gminie Witkowskiej. Faktycznie pozbawiono miejscowość praw gminnych w dniu 31.12.1975 roku. Dzięki staraniom mieszkańców Powidza, gminę reaktywowano w 1995 roku. W 1998 roku, utworzono powiaty i Powidz znalazł się w Powiecie Słupeckim. Nowy podział administracyjny w 1998 roku, sprawił, że gmina Powidz należy do Województwa Wielkopolskiego.
Gmina Powidz.
Gmina Powidz zajmuje powierzchnię 80 km kwadratowych. Jest atrakcyjnie położona między największymi jeziorami tego rejonu; Jeziorem Powidzkim i Jeziorem Niedzięgiel. W 2006 roku, gminę zamieszkiwało 2 100 osób. Powidz i okolice, z uwagi na nieskażone środowisko i krajobraz zaliczono do powidzko-bieniszewskiego obszaru krajobrazu chronionego. Jest to najbardziej zalesiona gmina. Lasy zgrupowane w dużych kompleksach stanowią 43 % jej powierzchni. Gmina Powidz obok innych gmin Wielkopolski, takich jak: Kleczew, Orchowo, Ostrowite, Słupca, Wilczyn i Witkowo wchodzi w skład Powidzkiego Parku Krajobrazowego, formalnie powołanego rozporządzeniem Wojewody Konińskiego z 1998 roku. Powidz jest największą częścią parku, stąd nazwa Powidzki. Gmina Powidz położona jest w małej odległości od wielu ciekawych miejscowości, a sąsiedztwo tras; autostrady A-2 i drogi krajowej Nr 92, pozwala na swobodne przemieszczanie się. Dlatego też w przypadku ładnej pogody osoby zmotoryzowane mogą urządzić sobie tu wycieczki.
Miasto Witkowo.
Witkowo to miasto w Powiecie Gnieźnieńskim w Województwie Wielkopolskim. Położone na równinie Wrzesińskiej na południowy-wschód od Gniezna. Prawa miejskie uzyskało w XVII wieku. W okresie 1975 - 1998, należało do Województwa Konińskiego. Miasto liczy 8 100 mieszkańców ( 2006 roku), a Gmina łącznie 13 372 osoby ( 2007 roku). Napisaliśmy o tym mieście, ponieważ to w nim znajduje się duże osiedle, które zamieszkiwane było przez długie dziesięciolecia przez kadrę oficerską Lotniska Powidz.
Historia Lotniska Powidz.
Lotnisko Powidz położone jest w odległości około 30 km na wschód od Miasta Września. Leży wśród pięknych lasów, jezior i pól uprawnych, z dala od dużych skupisk ludzkich. Jednocześnie, około 20 km od ważnej autostrady A-2 wschód-zachód, dzięki czemu dojazd jest łatwy.
Niewiele wiadomo na temat Lotniska Powidz do 1955 roku. Brak wzmianek na ten temat, pozwala wysnuć wniosek, że lotnisko zostało założone z początkiem 50-tych lat XX wieku. Z jednej strony jego układ jest typowy dla lotnisk budowanych w tym okresie, ale z drugiej strony wyróżnia się wielkością i długością głównej RWY. Wnioskujemy, że lotnisko zostało zaprojektowane przez specjalistów rosyjskich, aby mogło przyjmować rosyjskie bombowce strategiczne i międzykontynentalne. Przypomnijmy, że dla bombowców typu Tu-16, Tu-20, Tu-22, M-4, 3M długość RWY 2 000 – 2 500 m jest niewystarczająca.
Lecz istnienie lotniska bez funkcjonowania na nim pułku lotniczego byłoby dla Polski marnowaniem skromnych finansów. Dlatego w dniu 30.04.1956 roku, szef sztabu Generalnego Wojska Polskiego polecił dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju sformować w terminie do dnia 1.10.1956 roku, na lotnisku w Powidzu 38. PLM jako jednostkę JW. 5401. Podstawą było Zarządzenie Nr 074/Org. Do 1956 roku, 38. PLM był pułkiem zapasowym stacjonującym w Zamościu. W lipcu 1957 roku, 38. PLM został podporządkowany pod 3. Korpus Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju z dowództwem we Wrocławiu.
Lecz sytuacja taka nie trwała długo. Już w 1957 roku, wydano rozkaz zmiany dyslokacji jednostek. Polecono 38. PLM przenieść na Lotnisko Modlin. Został on następnie w czerwcu 1958 roku, rozformowany, choć na wypadek „W” istniał w strukturach do 1963 roku, a na jego bazie utworzono Wyższą Szkołę Pilotów.
Zmiany te były podyktowane wprowadzeniem do Polskiego Lotnictwa klasycznych samolotów bombowych typu Ił-28 i jednocześnie rozrostem ilościowym pułku bombowego do wielkości dywizji.
W dniu 4.07.1957 roku, do Powidza przybył z Modlina 7. PLB. Pułk ten stanowił trzon 15. DLB. Lotnisko Powidz doskonale nadawało się do stacjonowania samolotów bombowych. Posiadało całą niezbędną infrastrukturę, włącznie z najnowszymi systemami radiolokacyjnymi. Systemy radiolokacyjny zamontowano w Powidzu już w 1955 roku.
W dniu 19.05.1958 roku, ukazał się rozkaz MON Nr 05/Org. Nakazujący rozformować 35. PLB z Modlina, a kadrę oraz samoloty Ił-28 rozdysponować w ramach 15. DLB. Tak więc do Powidza trafiły kolejne samoloty bombowe Ił-28.
Kolejne zmiany organizacyjne nastąpiły w 1963 roku. Na mocy zarządzenia szefa sztabu Generalnego Nr 062/Org z dnia 16.04.1963 roku, przeformowano 33. Pułk Lotnictwa Bombowego na 33. Pułk Lotnictwa Rozpoznania Operacyjnego. Jednocześnie wprowadzono nowy etat w 21. Samodzielnym Pułku Lotnictwa Rozpoznawczego, przekształcając go w 21. Pułk Lotnictwa Rozpoznania Taktycznego. Wyłączono z jego składu dwie eskadry dalekiego rozpoznania z samolotami Ił-28, Ił-28 R i włączono je w skład przeformowanego 33. Pułk Lotnictwa Rozpoznania Operacyjnego.
Na mocy Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego Nr 046/Org z dnia 21.03.1963 roku, rozformowano 15. DLB i na jej bazie oraz na bazie 7. PLB sformowano 7. Brygadę Lotnictwa Bombowego. Brygada otrzymała w składzie cztery Eskadry; trzy bombowe i jedną rozpoznawczą. Efektem tych zmian było także przebazowanie w 1963 roku, 33. PLRO z Modlina do Powidza. Tak więc, wszystkie Polskie bombowce Ił-28 ( za wyjątkiem tych z Lotnictwa Marynarki Wojennej ) znalazły się w Powidzu. Przypomnijmy, że już wcześniej samoloty typu Ił-28 z Sochaczewa z 21. PLRT trafiły do Powidza.
Dla ubezpieczenia lotów nowej brygady na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 06/Org. Z dnia 11.02.1963 roku, został sformowany 17. Dywizjon Dowodzenia Lotami. Natomiast dla zabezpieczenia materiałowo-technicznego brygady przeformowano 3. Pułk Obsługi Lotniska na 3. Pułk Zabezpieczenia. Przeformowania w Powidzu zakończono do dnia 1.09.1963 roku, i w tym czasie Powidz był jednym z największych garnizonów w Polsce.
W drugiej połowie 60-lat, tempo spisywania ze stanu bombowców Ił-28 wzrastało. Konieczne były zakupy nowego sprzętu, ale na to się nie zanosiły. Dlatego należało dokonać zmian organizacyjnych. Na mocy Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 052/Org z dnia 18.04.1968 roku, Główny Inspektor Lotnictwa miał rozformować 33. PLRO do dnia 30.06.1968 roku. Konsekwencją było przekształcenie 7. Brygady Lotnictwa Bombowego w 7. Brygadę Lotnictwa Rozpoznawczo-Bombowego. Zmieniła się jednocześnie organizacja, która powołała do funkcjonowania cztery eskadry; I-II Eskadra Rozpoznawcza, III Eskadra Rozpoznania i Przeciwdziałania Radio-Elektronicznego, IV Eskadra Bombowa.
Samolot uderzeniowy Su-20. 1974 rok.
W dniu 10.02.1973 roku, rozformowano IV Eskadrę i poczyniono przygotowania do przyjęcia nowego typu samolotów uderzeniowych Su-20. W dniu 26.04.1974 roku, na Lotnisku Powidz wylądowało pierwsze sześć samolotów Su-20 pilotowane przez pilotów rosyjskich. Samoloty te otrzymały numery burtowe od 01 do 06. Pozostałe samoloty otrzymaliśmy dopiero w 1976r. Zakupiono 25 sztuk, lecz z powodu wypadków eksploatowaliśmy łącznie 27 maszyn. Wszystkie te maszyny były eksploatowane wyłącznie w Powidzu. Dla zadań rozpoznawczych większość samolotów mogła przenosić zasobniki rozpoznawcze KKR-1.
Nasze lotnictwo nie zakupiło wersji szkolno-bojowej, gdyż w tej roli nadal występowały samoloty Su-7 U. Dlatego przez Lotnisko Powidz przewinęło się 7 maszyn Su-7 U.
Samoloty Su-20 określono w Polsce mianem super techniki i bardzo groźną bronią. To było jednym z powodów, że dla nowych samolotów podjęto decyzję budowy schrono-hangarów. Łącznie w Powidzu zbudowano 40 schrono-hangarów zgrupowanych w trzech obszarach. Oprócz tego był jeszcze jeden obszar rozśrodkowania z indywidualnymi stojankami obwałowanych z trzech stron.
Samolot uderzeniowy Su-22. 1985 rok.
Wybuch drugiej zimnej wojny na początku 80-lat wymusił dozbrojenie państw układu warszawskiego. W Polsce wprowadzono na uzbrojenie lotnictwa myśliwskiego w ograniczonej ilości samolotów MiG-23 MF i MiG-21 bis. Jednak prawdziwe przezbrojenie nastąpiło w lotnictwie myśliwsko-bombowym ( szturmowym ). I pod względem jakościowym i ilościowym. Zakupiliśmy samoloty Su-22 w dwóch wersjach; jednomiejscowe Su-22 M 4 K i dwumiejscowe Su-22M 3 K. W 1985 roku, odebraliśmy pierwsze, odpowiednio 20 i 6 egzemplarze. W sumie Wojsko Polskie kupiło 88 i 20 egzemplarzy, co razem dało 108 egzemplarzy, czyli sprzęt dla trzech pułków lotniczych.
W okresie sierpień-październik 1984 roku, do Powidza na pokładach transportowych Ił-76 i An-12/22 dotarło pierwsze 13 samolotów. Było to 7 maszyn Su-22 M 4 ( nb 3005, 3212, 3213, 3908, 3909, 3910, 3911) i 6 szkolno-bojowych Su-22 UM 3 K ( 104, 305, 306, 307, 308, 509 ). Powidz stał się początkowo bazą odbioru samolotów. Potem była nią Piła. Samoloty dostarczano w skrzyniach-kontenerach, częściowo rozmontowanych; kadłub, skrzydła, usterzenie, silnik. Były już oblatane i miały nalot rzędu 2-3 godzin. Po ponownym montażu przez specjalistów rosyjskich wykonywali oni oblot i samoloty był przekazywany stronie Polskiej. Prawdopodobnie pierwszego Polskiego Su-22 M 4 rosjanie w Powidzu oblatali 5.05.1984 roku. Żywotność techniczna Polskich Su-22 w okresie pokoju wynosiła 20-25 lat. Samoloty trafiły do jednostek: Piła, Powidz, Świdwin oraz Mirosławiec. Każda z jednostek otrzymała na stan 36 maszyn, dla 3 eskadr ( zgodnie z ówczesnymi etatami ).
Przez Lotnisko Powidz przewinęło się 38 maszyn Su-22 M 4 i 12 sztuk Su-22 UM 4 K.
Pierwszy okresu użytkowania nowych maszyn przypadł na drugą połowę 80-tych lat. Polscy piloci stosunkowo szybko opanowali pilotaż i już w pierwszych latach eksploatacji wykonywali starty i lądowania na DOL. Szkolenia bojowe prowadzono na poligonie Nadarzyce i na morskim poligonie koło Ustki. Szczególnie istotne było szkolenie z użyciem nowego, nie stosowanego do tej pory w Wojsku Polskim, uzbrojenia kierowanego klasy p-z ( powietrze-ziemia, powietrze-woda, a zgodnie ze zmienioną nomenklaturą powietrze-powierzchnia ). Ponieważ państwo Polskie tkwiło mocno w UW (Układ Warszawski), to zadania postawione przed nowymi maszynami pozostały niezmienione.
Według stanu na dzień 1.01.1991 roku, na uzbrojeniu Wojsko Polskie posiadało 85 samolotów Su-22 M 4 K i 19 egzemplarzy Su-22 UM 3 K. Utraciliśmy 2 pilotów i 3 samoloty Su-22 M 4 K oraz 1 samolot Su-22 UM 3 K.
Przemiany społeczno-polityczne w Polsce rozpoczęte w 1989 roku, spowodowały chęć Polski do wstąpienia do Sojuszy Północno-Atlantyckiego ( NATO ), co ostatecznie nastąpiło w 1999 roku. Ale już od początków 90-lat Polska poszukiwała swojej podmiotowości w nowych warunkach. Przejawiało się to między innymi w nawiązywaniu kontaktów z niedawnymi przeciwnikami. W 1995 roku, piloci z Powidza na samolotach Su-22 po raz pierwszy wizytowali bazę szwedzką w Satenas.
W 90-latach Lotnictwo Polskie otrzymało nowe zadania. Aby je skutecznie wykonać należało dokonać przegrupowań sił. Efektem było zlikwidowanie bazy samolotów Su-22 w Pile i przeniesienie samolotów do Świdnicy. Dzięki temu samoloty Su-22 były równomierniej rozlokowane.
Przystąpienie do NATO wpłynęło na nowy podział jednostek lotniczych. Zniknęły pułki, a podstawową jednostką organizacyjną stały się eskadry. Zgodnie z umowami z NATO Polska powinna posiadać 10 eskadr.
Samoloty Su-22 zostały przystosowane do działania w strukturach NATO. Na początek wymieniono panel radiostacji, aby można było stosować tryb łączności używanej w NATO. Kolejnym etapem było wymienienie wyposażenia nawigacyjnego. Należy jednak pamiętać o tym, że Polskie Su-22 nigdy nie zostały przystosowane do działania poza granicami naszego kraju. Już wówczas przewidywano eksploatację samolotów Su-22 do około 2015 roku.
W 1.01.2000 roku, na uzbrojeniu było jeszcze odpowiednio 80 samolotów Su-22 M 4 K i 18 samolotów Su-22 UM 3 K i stanowiły liczącą się siłę. W 90-latach utraciliśmy 4 pilotów i 5 maszyn jednomiejscowych oraz 1 dwumiejscową. W 2000 roku, samoloty zgrupowane były w 5 eskadrach; w Świdwinie, Mirosławcu i Powidzu. W każdej eskadrze zgromadzono po około 20 maszyn.
Polska posiada pełną bazę techniczną dla przeprowadzenia remontów. Silniki remontowane są w Warszawie. Płatowce w Bydgoszczy. Wypadkowość nie była większa niż innych typów. Wypadków nie wydarzyło się wiele. Do 2007 roku, straciliśmy łącznie 8 pilotów i 12 maszyn, w tym dwie dwumiejscowe. W 2007 roku, zapadła decyzja o zakończeni eksploatacji w okresie 2011 - 2012, to jest do czasu wyczerpania resursów technicznych. Zgodnie z „Planem rozwoju Sił Zbrojnych na okres 2005 – 2010”, w 2008 roku, eksploatowaliśmy 48 samolotów Su-22 stanowiących uzbrojenie trzech eskadr lotnictwa taktycznego.
Przenosiny samolotów Su-22 z Powidza do Świdwina odbyły się w dniu 31.01.2008 roku: ( pierwsza tura odlotów z Powidza: 7411, 7412, 9409 i 707 ) oraz 5.02.2008 roku: ( ostatnie Su-22: 7410, 9616 i 9204 ). Filmowała to wydarzenie TVP Poznań. Niestety telewizja nie została do końca, kiedy o 15:30 wystartowały dwa ostatnie Su-22, tracąc okazję sfilmowania kosiaka pożegnalnego nad CPPS na wysokości pomiędzy 5 a 10 metrów. W marcu 2008 roku, zakończono przenosiny 7. ELT do Świdwina. W ten sposób Powidz pożegnał się z ostatnimi prawdziwymi samolotami bojowymi bazującymi tu od 1956 roku.
TS-11 Iskra. 1989 rok.
Uzupełniając temat podstawowych samolotów bazujących na Lotnisku Powidz należy wspomnieć o szkolno-treningowym TS-11 Iskra. Służyły one w Powidzu od 1989 roku do 2007 roku, a były przeznaczone głównie dla podtrzymania nawyków pilotów, którzy z powodu nie najlepszej kondycji Polskiej gospodarki, mieli coraz mniej godzin spędzonych w samolotach bojowych. Przez lotnisko przewinęło się około 10 samolotów ( nb 0905, 1218, 1406, 1614, 1616, 1618, 1709, 1713, 1802 ).
1997 rok.
Z okazji pielgrzymki Świętego Jana Pawła II do Gniezna, Lotnisko Powidz w dniu 3.06.1997 roku, gościło aż 7 Prezydentów państw Europejskich. Z okazji tego faktu na Lotnisku znajduje się tablica pamiątkowa.
2000 rok.
2000 rok, był bogaty w okolicznościowe uroczystości związane z kolejnym milenium. Z uwagi na bliskość Gniezna Lotnisko Powidz stało się miejscem gdzie przybywały samolotami liczne delegacje i w dalszą podróż udawały się one samochodami. Dzięki temu Lotnisko Powidz gościło Prezydentów państw Europejskich w ramach obchodów milenijnego Zjazdu – Synodu Gnieźnieńskiego w dniu 12.03.2000 roku.
Opracował Karol Placha Hetman