002b Rozdział 1940 rok
North American T-6 Texan - Harvard
Polska
Historia
Historia
North American Aviation T-6 Texan to amerykański jednosilnikowy samolot szkolny używany przez pilotów Sił Powietrznych Armii Stanów Zjednoczonych (USAAF), Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (US NAVY), Royal Air Force i innych sił powietrznych. Samolot był użytkowany od 1937 roku do lat 70-tych. W niektórych krajach afrykańskich dłużej, na przykład RPA do 1995 roku.
Samolot został zaprojektowany przez firmę North American Aviation, z oznaczeniem T-6. Jednak jest znany z różnymi oznaczeniami, w zależności od modelu i użytych silników. USAAF używało oznaczenia AT-6, US NAVY używało oznaczenia SNJ, a RAF używało nazwy Harvard. Dlatego nazwa Harvard jest tak bardzo popularna w Europie.
Samolot pozostaje popularnym samolotem bojowym używanym w czasie pokazów lotniczych. Samolot był wielokrotnie wykorzystywany do symulacji różnych japońskich samolotów, w tym Mitsubishi A6M Zero, w filmach przedstawiających II wojnę światową na Pacyfiku.
W sumie wyprodukowano 15 495 samolotów T-6 wszystkich wariantów.
Harvard jest rozwinięciem samolotu North American NA-16, który pierwszy lot wykonał w dniu 1 kwietnia 1935 roku. W 1937 roku, samolot ten jako NA-26 został zgłoszony do konkursu na samolot USAAC „Basic Combat”. Samolot NA-26 został wybrany do produkcji seryjnej i pod oznaczeniem BC-1 zbudowano 180 egzemplarzy. Następnie RAF zamówił 400 samolotów pod oznaczeniem Harvard I. Potem były kolejne wersje dla różnych odbiorców. Montowano różne silniki i wyposażenie. Były wersje ze stałym podwoziem i z podwoziem chowanym. Stosowano różne uzbrojenie. Na samolotach montowano radiostacje i radiotelefon. Większość samolotów miała sterownice także w drugiej kabinie. Były także wersje, gdzie w drugiej kabinie montowano stanowisko tylnego strzelca. W kolejnych wersjach dokonano modyfikacji struktury płatowca.
W 1937 roku Japonia kupiła dwa samoloty North American Aviation T-6 Texan z zamiarem wykorzystania zastosowanych w samolocie technologi.
W latach 1939-1946, w Australii, w firmie Commonwealth Aircraft Corporation, wyprodukowano na licencji 755 samolotów oznaczonych jako CAC ”Wirraway”. Były używane podczas walk przeciw wojskom japońskim w Bougainville.
Samoloty Texan budowane dla RAF miały już tak dużo zmian, że zmieniono oznaczenie maszyn na Harvard II. W tym czasie podjęto produkcję samolotów w brytyjskich zakładach w Kanadzie, na zasadzie Lend Lease. Na tych samolotach Brytyjczycy szkolili przeszłych pilotów, którzy wzięli udział w II wojnie światowej.
Samoloty T-6 Texan zamówiła w dużej ilości także Francja. Ale do jej kapitulacji w 1940 roku dostarczono tylko 119 samolotów. Resztę samolotów przejęła Wielka Brytania.
Po II wojnie światowej samoloty T-6 Texan były nadal produkowane. Służyły w USAF, RAF i Bundeswerze. Duża podaż używanych samolotów powodowała, że wiele niebogatych krajów kupowało te samoloty, aby prowadzić lokalne wojny. Głównie w Afryce i Ameryce Łacińskiej.
Samoloty AT-6 Texan wzięły udział w wojnie arabsko-izraelskiej w 1948 roku, po stronie Syryjskiej. W tej samej wojnie, Izrael wykorzystał także samoloty T-6 Texan przeciw Egiptowi. Głównie atakowano cele naziemne.
Samoloty T-6 Texan wykorzystano także w wojnie w Korei i w wojnie w Wietnamie.
W 60-latach na samolotach T-6 Harvard latał Jan Zumbach. Było to podczas walk plemiennych w Afryce (Katanga). Jan Zumbach - dowódca Dywizjony 303, przemytnik, najemnik i rebeliant.
W latach 1961–1975, Portugalia używała ponad stu samolotów T-6 G, także w roli przeciw powstańcom, podczas portugalskiej wojny kolonialnej. Podczas tej wojny prawie wszystkie portugalskie bazy lotnictwa i lotniska w Angoli, Mozambiku i Gwinei Portugalskiej miały oddział złożone z samolotów T-6 G.
Samoloty T-6 Texan użyły siły zbrojne w Argentynie w 1955 roku, podczas buntu w marynarce wojennej. Podobny bunt wybuchł w 1963 roku i ponownie użyto samolotów T-6 Texan. Samolotów używała zarówno jedna jak i druga strona. Przy użyciu tych samolotów zniszczono między innymi kilka czołgów M4 Sherman.
Samoloty T-6 Texan użyły siły zbrojne Hiszpanii w latach 1957-1958, przeciw powstańcom w Kataloni.
W 1971 roku wybuchła kolejna wojna indyjsko-pakistańska. Samoloty T-6 G użyła strona Pakistańska.
Samoloty Harvard były użytkowane przez Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie w czasie II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. Polscy lotnicy z samolotami North American T-6 (odmiana NAA 57) zetknęli się we Francji z początkiem 1940 roku. Były to; ośrodek szkoleniowy w Salon oraz szkoły w Avord i Etampes. Kolejne kontakty lotników polskich z samolotami Texan / Harvard były już w Anglii. Na tych samolotach szkolno Polskich pilotów, w różnych ośrodkach szkoleniowych, aż do 1946 roku, kiedy to zlikwidowano Polską szkołę w Newton. Jeszcze w drugiej połowie 40-lat kilku pilotów polskiego pochodzenia szkoliło się na samolotach T-6 Texan, służących w obcych armiach.
Użytkownicy : Argentyna, Austria, Belgia, Biafra, Boliwia, Brazylia, Kolumbia, Kanada, Tajwan, Chile, Kongo, Kuba, Dania, Dominikana, Salvador, Francja, Gabon, Niemcy, Gracja, Haiti, Hong Kong, Honduras, Indie, Indonezja, Iran, Izrael, Włochy, Japonia, Katanga, Lebanon, Korea Południowa, Laos, Meksyk, Morocco, Holandia, Mozambik, Nowa Zelandia, Norwegia, Nikaragua, Pakistan, Paragwaj, Filipiny, Portugalia, Afryka Południowa, Rodezja, Wietnam Południowy, Arabia Saudyjska, Hiszpania, CCCP, Szwecja, Szwajcaria, Syria, Tajlandia, Tunezja, Turcja, UK, USA, Urugwaj, Wenezuela, Jugosławia, Zair.
Samoloty Harvard
Samoloty Harvard można potraktować jako osobną grupę samolotów North American Aviation T-6 Texan.
Harvard I jest podobny do odmiany Texan T-6 BC-1, ale bez tylnego karabinu i z silnikiem R-1340-S3H1 o mocy 600 KM, 400 samolotów.
Harvard II jest podobny do odmiany Texan T-6 BC-1A. Zbudowano 526 samolotów.
Harvard IIA był produkowany dla RAF i Commonwealth. Podobny do odmiany AT-6C. Wiele samolotów miało drewniane tyły płatowców.
Harvard IIA był produkowany dla Kanady RCAF.
Harvard II „Uzbrojony” - różne odmiany wyposażono w uzbrojenie; karabiny maszynowe w skrzydłach, zaczepy dla bomb i pocisków rakietowych.
Harvard IIB - z mocniejszymi silnikami.
Harvard IIF - przeznaczony do zadań szturmowych.
Harvard III - poprawione wyposażenie.
Harvard 4, 4 K, 4 KA - samoloty modyfikowane.
Beechcraft T-6 Texan II to samolot szkolno-bojowy, który ma tylko tę samą nazwę co North American Aviation T-6 Texan. Samolot Beechcraft T-6 Texan II jest napędzany silnikiem turbośmigłowym.
Samoloty Harvard - Texan w Polsce. Obecnie.
Jeden egzemplarz samolotu North American T-6 G Texan znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Czyżynach.
North American AT-16 Harvard IIB nb FH-153/58 to samolot prywatny i latający.
North American T-6 Harvard 4M (RAI-X) nb KF-584. Samolot jest własnością pana Jacka Mainka. Samolot sprowadzono do Polski w 2017 roku. W 2018 roku, do polskiego rejestru statków powietrznych został wpisany samolot North American T-6 "Harvard" Mk.4 M, który otrzymał znaki SP-YIX. Jest to zabytkowy samolot pochodzący z produkcji 1953 roku. Jest to kanadyjską odmianą samolotu zaawansowanego szkolenia North American T-6 G Texan. Samolot jest latający.
Opracował Karol Placha Hetman
002b Rozdział 1940 rok
North American T-6 Texan - Harvard
Polska
Konstrukcja
Konstrukcja
Samolot został zaprojektowany jako nowoczesny dolnopłat, o konstrukcji mieszanej, z zakrytą kabiną. Całkowie metalowa konstrukcja została opracowana później. Samolot zbudowano w klasycznym układzie.
Skrzydła proste, złożone z centropłata i doczepianych części zewnętrznych. Skrzydła maja lekki dodatni wznos.
W przedzie samolotu umieszczono silnik w układzie gwiazdowym. Stosowane były różne silniki. Silnik jest obudowany maską typu NACA. Kabina załoga z miejscami w układzie tandem jest obszerna i pozwala na zabudowę w tylnej kabinie ruchomego stanowiska strzeleckiego.
Usterzenie klasyczne z podziałem na stery i stateczniki. Pokrycie płótnem.
Podwozie z kołem ogonowym samonastawnym lub sterowanym. Podwozie główne chowane w locie. Początkowo było stałe.
Dane T-T samolotu T-6 Texan z okresu II wojny światowej:
Długość 29 ft (8.84 m)
Rozpiętość 42 ft (12.81 m)
Wysokość 11 ft 8 in (3.57 m)
Powierzchnia skrzydeł 253.7 ft2 (23.6 m2)
Masa własna 4,158 lb (1 886 kg)
Masa całkowita 5,617 lb (2 548 kg)
Prędkość maksymalna 208 mph na 5,000 ft (335 km/h na 1 500 m)
Prędkość przelotowa 145 mph (233 km/h)
Prędkość wznoszenia 1200 ft/min (6.1 m/s)
Zasięg 730 miles (1 175 km)
Pułap operacyjny 24,200 ft (7 400 m)
Uzbrojenie karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm (0,3 in)
Napęd 1 × silnik gwiazdowy Pratt & Whitney R-1340-AN-1 Wasp, 600 KM (450 kW)
Załoga dwóch lotników (pilot uczeń, instruktor lub pilot i tylny strzelec, obserwator, pasażer, itp)
Opracował Karol Placha Hetman
002b Rozdział 1940 rok
North American T-6 Texan - Harvard
Polska
Zestawienie
Samoloty Harvard /Texan w Polsce obecnie
Jeden egzemplarz samolotu North American T-6 G Texan znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Czyżynach.
North American AT-16 Harvard IIB nb FH-153/58 to samolot prywatny i latający.
North American T-6 Harvard 4M (RAI-X) nb KF-584 pana Jacka Mainka. Samolot sprowadzono do Polski w 2017 roku. W 2018 roku, do polskiego rejestru statków powietrznych został wpisany samolot North American T-6 "Harvard" Mk.4 M, który otrzymał znaki SP-YIX. Jest to zabytkowy samolot pochodzący z produkcji 1953 roku. Jest to kanadyjską odmianą samolotu zaawansowanego szkolenia North American T-6 G Texan. Samolot jest latający.
Opracował Karol Placha Hetman