Kraków 2010-11-16
Lotnisko Krzywa
Lotnisko Krzywa.
Lotnisko Krzywa to kolejne lotnisko na terenie Polski eksploatowane przez blisko 50 lat przez wojska radzieckie. Leży w Województwie Dolnośląskim w pobliżu Bolesławca. Pomiędzy miejscowościami Różniec i Szczytnica. Przy autostradzie A 4. Obiekt eksploatowany przez Rosjan położony jest na granicy Gminy Warta Bolesłwiecka i Gminy Gromadka. Na terenie Gminy Warta Bolesławiecka znajduje się osiedle mieszkalne. Zostało ono przypisane do miejscowości Szczytnica. Na terenie Gminy Gromadka znajduje się Lotnisko. Wszystko dlatego, że granicą jest autostrada A 4.
Lotnisko Krzywa przeszło już do historii i żaden samolot z niego już nie wystartuje.
Historia Lotniska Krzywa.
Bardzo trudno jest ustalić, w którym roku Lotnisko Krzywa powstało. Przypuszczalnie zaczęto jego budowę w momencie, kiedy autostrada z Drezna do Wrocławia była już praktycznie ukończona. Lokalizacja lotniska została zdeterminowana właśnie przebiegiem autostrady. Bocznicę kolejową doprowadzono na lotnisku już w trakcie działań wojennych. We wrześniu 1939 roku, z Lotniska Krzywa startowały niemieckie bombowce do ataku na Polskie miasta.
W dniu 15 lutego 1945 roku, Lotnisko Krzywa zostało zajęte przez wojska radzieckie. Teoretycznie Lotnisko zostało przyznane Wojsku Polskiemu. Ale to tylko teoria i nigdy nie stacjonowały tu Polskie samoloty.
Według dostępnych informacji, w 1953 roku, obiekt oficjalnie przejęli żołnierze rosyjscy. Przypuszczalnie był to efekt porozumienia PGW AR z dowództwem Wojska Polskiego, co i tak było wówczas fikcją, bo najwyżsi dowódcy w Wojsku Polskim to byli rosjanie. Na podstawie tego porozumienia między innymi Polsce przyznano Lotnisko Malbork, a oddano Lotnisko Krzywa.
Okres radziecki.
Lotnisko miało doskonałe położenie dla radzieckiego lotnictwa bojowego. Blisko dużych kompleksów poligonowych, i w pobliżu granic państwowych. W niewielkiej odległości jest Miasto Legnica, z dowództwem PGW AR.
Od 1953 roku, rosjanie przystąpili do rozbudowy Lotniska. Było to konieczne, gdyż opracowywane wówczas samoloty wymagały coraz dłuższych DS. Bardzo rozbudowano zaplecze. Zbudowano kolejne hangary. Lotnisko Krzywa stało się tak samo silną radziecką bazą na terenie Polski, jak Bagicz, Brzeg, Chojna, Kluczewo i inne.
Obszar Lotniska kształtem zbliżony jest do prostokąta. Około 3 400 m długości i 1 400 m szerokości. Całkowita powierzchnia, razem z Osiedlem mieszkaniowym to 476 hektarów. Infrastruktura była bardzo bogata, o czym poniżej.
Nazwa Lotniska Krzywa.
Dlaczego Lotnisko zostało nazwane Krzywa? Miejscowość Krzywa leży w odległości około 8 km, na wschód od lotniska. Jednak bliżej są takie Miejscowości jak Różyniec, Osła, a nawet Szczytnica. Sedno sprawy było jednak w drodze prowadzącej z Legnicy na Lotnisko. Rosyjscy żołnierze jadąc z Legnicy jechali drogą, która obecnie ma Nr 94, przez Chojnów, a ostatnią miejscowością przed Lotniskiem była właśnie miejscowość Krzywa. Dlatego Lotnisko tak nazwano. W literaturze możemy spotkać także informację, że Legnica dysponowała dwoma lotniskami. Właśnie Lotnisko Krzywa było tym drugim lotniskiem.
Jednostki radzieckie w Krzywej.
Do 1992 roku, stacjonował tu 3. Pułk Lotnictwa Bombowego. Podlegał on Kluczowi Dowodzenia 149. Dywizji Lotnictwa Bombowego, z Lotniska Szprotawa. 3 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, razem z całą Dywizją do Polski został przebazowany w dniu 1.05.1955 roku, z Chin. Co ciekawe samoloty pozostały w Chinach. Tylko personel przetransportowano koleją. Cała kadra Dywizji trafiła na Lotnisko Szprotawa. 3 PLM na początek wyposażono w samoloty myśliwskie MiG-17 i szkolno-treningowe UTMiG-15 (MiG-15 UTI). W dniu 1.09.1960 roku, pułk stał się jednostką myśliwsko-bombową (3 PLM-B) i zaczęto przezbrajać w samoloty Su-7 B. Były to samoloty zdolne do przenoszenia bomb jądrowych (atomowych, jak wówczas mówiono). Z cała pewnością w 1960 roku, na Lotnisku Krzywa zaczęto budować bombo-skład dla bomb jądrowych (atomowych). W 1961 roku, 3 PLM-B został przebazowany na Lotnisko Krzywa. Pułk dysponował wówczas samolotami Su-7 B, Su-7 BM, Su-7 U. Samoloty te eksploatowano do 1976 roku, kiedy to rozpoczęto pułk przezbrajać w samoloty MiG-27. Jako szkolno-bojowe używano MiG-23 UB. Samoloty MiG-27 eksploatowano tylko do 1982 roku.
Przypuszczalnie zagrożenie spowodowane powstaniem w Polsce Solidarności, przyspieszyło przezbrajanie pułku w samoloty Su-24, o znacznie większych możliwościach. Od dnia 1.12.1988 roku, 3 PLM-B stał się 3 Pułku Lotnictwa Bombowego. Miał na stanie 3 eskadry. Wszystkie uzbrojone w bombowo i bombowo-rozpoznawcze Su-24. Na przełomie 1990/1991 roku, eskadra Nr 3 została wycofana na teren CCCP. Resztę pułku wycofano do CCCP/Rosji w marcu 1992 roku. W dwóch eskadrach pułk miał wówczas po 10 samolotów Su-24.
Na Lotnisku Krzywa stacjonował 164. Kerczeński Samodzielny Pułk Lotnictwa Rozpoznawczego Gwardii. Było to w okresie od dnia 30.11.1952 roku do dnia 31.12.1958 roku. Ten sam pułk powrócił na Lotnisko Krzywa w dniu 1.11.1990 roku, i stacjonował do opuszczenia Lotniska Krzywa przez samoloty bojowe, czyli do dnia 14.05.1992 roku. Miał wówczas na wyposażeniu samoloty typu MiG-25.
Broń jądrowa (atomowa) na terenie Lotniska Krzywa.
Na 99% możemy napisać, że na terenie Lotniska Krzywa rosjanie posiadali ładunki jądrowe. Do dnia dzisiejszego rosjanie nic na ten temat nie mówią. Liczba zgromadzonych ładunków i ich moc jak dotąd nie zostały ujawnione. Wiemy, że na terenie Polski w trzech składach (Templewo, Podborsk, Brzeźnica) zgromadzono 178 ładunków przeznaczonych dla Polskich jednostek wojskowych. Analitycy ocieniają, że rosjanie dla swoich wojsk mieli około 300 ładunków. Według nas jest to liczba stanowczo zaniżona. Wiemy, iż w październiku 1990 roku, na terenie Polski stacjonowało aż 81 samolotów Su-24. Głównie w Szprotawie i Krzywej. Na samym Lotnisku Krzywa stacjonowały 30-36 samoloty Su-24. Samolot Su-24 został specjalnie opracowany do przełamywania obrony przeciwnika, na małej wysokości (do 200 m nad ziemią) z prędkością 1400 km/h i ataku jądrowego na wybrane cele. Na jeden samolot przypadały dwa ładunki jądrowe. Su-24 nie był jedynym ich nosicielem. Uzbrojone w broń jądrową mogły być Su-17, Su-27, MiG-27. Wszystkie one stacjonowały w Polsce, w 80-tych latach XX wieku. Do tego doliczmy ładunki jądrowe dla radzieckich wojsk rakietowych.
Oficjalnie władze PRL i Kreml zaprzeczały składowaniu broni jądrowej na terenie Polski. Pierwsi sekretarze PZPR bez mrugnięcia okiem gładko mówili o Polsce „wolnej od tej śmiercionośnej, strasznej broni”. A w Polskiej TV często emitowano filmy dokumentalne i fabularne, o krzywdzie, jaką Amerykanie wyrządzili Japończykom atakami jądrowymi.
Broń jądrowa z terenu Polski została wycofana jeszcze przed rozpoczęciem procesu wycofywania się armii rosyjskiej. Zdecydowała o tym obawa przejęcia jej przez Polskę lub inne kraje. Kreml dmuchał na zimne. Na początku opróżniono magazyny z ładunków przeznaczonych dla Wojska Polskiego. Potem był Bagicz, Szprotawa, Chojna i inne.
Jednak myliłby się czytelnik gdyby szukał bombo składu na terenie samego Lotniska Krzywa. Tam obiektów lub ruin obiektów się nie znajdzie. Bombo skład dla Lotniska Krzywa został zorganizowany w odległości około 3 km od osiedla Krzywa, w kierunku południowo-zachodnim w samym środku lasu. Dojazd zapewnia droga łącząca miejscowości Krzyżową z Tomaszowem Bolesławskim. Obiekt zajmował powierzchnię 9 hektarów. Był kwadratem o bokach o długości 300 m. Na około wiodła droga, po której poruszali się wyłącznie wartownicy, pieszo lub samochodami. Na terenie było około 15 różnych budowli. Cały teren był zamaskowany i praktycznie nie do rozpoznania z powietrza.
Należy także pamiętać, iż w odległości około 10 km od Lotniska Krzywa w Borach Dolnośląskich znajdowały się kolejne dwa radzieckie składy broni. Każdy z nich zajmował powierzchnie około 50 hektarów.
„Sowieci do domu.”
W okresie 1991-1992, Lotnisko Krzywa stało się ważnym punktem, przez który rosjanie wycofywali się do Rosji. Codziennie maszyny transportowe odlatywały do Moskwy i przylatywały z powrotem. Ostatecznie w dniu 21.08.1992 roku, Lotnisko przekazano Wojsku Polskiemu.
Współrzędne Lotniska; 51°18'28″N 15°43'40″E ( 51.30778, 15.72778 ). Obszar Lotniska kształtem zbliżony jest do prostokąta. Około 3 400 m długości i 1 400 m szerokości. Całkowita powierzchnia, razem z Osiedlem mieszkaniowym to 476 hektarów.
Opis zdjęcia. Lotnisko Krzywa. 1 DS (RWY). 2 Betoniarnia. 3 Pole wzlotów. 4 Wieża kontroli lotów. 5 Zachodnia strefa rozśrodkowania samolotów bojowych. 6 Centralna strefa rozśrodkowania samolotów bojowych. 7 Strefa hangarów. 8 Strefa zakładów produkcyjnych i firm. 9 Wschodnia strefa rozśrodkowania samolotów bojowych. 10 Osiedle mieszkaniowe. 11 Budynek koszarowo-sztabowy.
Obecnie (2010 rok) dojazd do Lotniska zapewniają dwie drogi. Pierwsza bardziej znana; zjazdem z autostrady A 4, który także doprowadzi do Osiedla Mieszkaniowego. Druga możliwość to dojazd lokalną drogą od miejscowości Różyniec lub Osła. Dalej drogą z płyt betonowych prowadzącą na Lotnisko od strony północnej.
DS (RWY). Lotnisko dysponowało jedną DS, o wymiarach 2 450 m x 60 m, o kierunku 10/28. Powierzchnia to 147 000 m kwadratowych. Nawierzchnia betonowa. Podczas remontu w 60-tych latach XX wieku DS. otrzymała ostateczne wymiary, a przede wszystkim zwiększono jej wytrzymałość (nośność), by mogła przyjmować najcięższe samoloty transportowe. Włącznie z An-22. Pamiętajmy, że w pobliżu jest Legnica z całym dowództwem i sztabem PGW AR, ale legnicka DS ma wymiary 1 600 m x 40 m i nie przyjmowała największych samolotów transportowych.
Drogi kołowania. Lotnisko dysponowało dużą siecią DK. Główna DK została ulokowana równolegle do DS. po jej południowej stronie. Co ciekawe przy głównej DK nie zostały ulokowane PPS. Łączna długość DK wynosiła około 5 000 m. Średnia szerokość to 20 m. Łączna powierzchnia to ponad 100 000 m kwadratowych.
Płaszczyzny Postoju Samolotów. Na lotnisku zostały zlokalizowane dwie ogromne PPS. Zachodnia o wymiarach 550 m x 70 m i powierzchni 38 500 m kwadratowych. Wschodnia o wymiarach 600 m x 70 m i powierzchni 42 000 m kwadratowych. Według dostępnej wiedzy te dwie PPS musiały w planach stanowić drugą DS. Jest to jak najbardziej prawdopodobne. Wówczas Lotnisko Krzywa miałoby układ podobny do układu istniejącego na Lotnisku Powidz (z dwiema DS). Czy tak było naprawdę, tego pewnie się nie dowiemy. Przy DK zjazdowych z DS, ulokowano jeszcze dwie małe PPS o wymiarach 50 m x 30 m i powierzchni 1 500 m kwadratowych każda. Do tego musimy doliczyć płaszczyzny ulokowane przed hangarami.
Hangary. Dzisiaj trudno określić ile hangarów znajdowało się na Lotnisku. Przypuszczalnie było to 6 hangarów. Dwa z nich, będące w najlepszym stanie technicznym i nadające się do remontu i adaptacji zostały przejęte przez firmy; Młynpol i Atlas. Pozostałe były w tak złym stanie technicznym, że groziły zawaleniem. Zarządca Lotniska rozebrał je, zyskując z nich złom i gruz budowlany. Po tych hangarach pozostały tylko puste betonowe place.
Opis zdjęcia. Place po hangarach. W lewym górnym rogu główny budynek sztabowo-koszarowy.
Schrono-hangary. Scchrono-hangary przeznaczone dla samolotów bojowych były rozmieszczone w trzech strefach rozśrodkowania; zachodniej, centralnej i wschodniej. W zachodniej ulokowano 12 schrono-hangarów. W centralnej 10. We wschodniej 18. Te we wschodniej części zostały rozebrane. Daje to razem 40 schrono-hangarów dla samolotów. Schronohangary na Lotnisku Krzywa mają oznaczenie AU-14 (Angar Ubnia). Bez problemu mieszczą samoloty typu Su-24 za złożonymi skrzydłami. Tego typu schrono-hangar mieści także samolot typu MiG-25 i pokrewne. Natomiast samoloty typu Su-27 i pokrewne wymagały większych schrono-hangarów, oznaczonych AU-16 (Angar Ubnia), których w Krzywej nie było.
Wieża kontroli lotów, została ulokowano niemal w środku bazy, w pobliżu domniemanej DS Nr 2. W pewnym momencie przestała odpowiadać potrzebom. Dlatego podobnie, jak na Lotnisku Brzeg, przystąpiono do budowy drugiej wieży kontroli lotów. Posadowiona została w miejscu gdzie obecnie znajduje się betoniarnia.
Na terenie pola wzlotów umieszczono liczne bunkry, punkty stanowisk radiolokacyjnych i obrony przeciwlotniczej. Jeden z bunkrów pełnił rolę SD (Stanowiska Dowodzenia). Na terenie lotniska zlokalizowany był MPS. Posiadał on pojemność całkowitą zbiorników 14 100 m sześciennych. Główny budynek sztabowo-koszarowy umieszczono w odległości 400 m od głównej bramy wjazdowej do bazy. Składa się on z dwóch osobnych budynków połączonych łącznikiem. Budynki są trzy kondygnacyjne (jedna podziemna). Łącznik łączy budynki na trzeciej kondygnacji i podtrzymują go filary. W obiekcie była sala gimnastyczna, łaźnia i aula. Budynek zajmuje powierzchnię około 2 000 m kwadratowych.
Na terenie było także kasyno. Obecnie są tylko ruiny. W centralnej części Lotniska umieszczono plac apelowy, a przy nim charakterystyczny pomnik. Z pomnika na dzień dzisiejszy pozostało niewiele.
Cały teren Lotniska był ogrodzony. Ogrodzenie składało się z betonowych słupków i kolczastych drutów rozciągniętych miedzy nimi. To typowe ogrodzenie obiektów wojskowych w tamtych latach. W niektórych miejscach ogrodzenie jest zbudowano z płyt betonowych. Przy głównym wjeździe umieszczono mało imponujące biuro przepustek.
W pobliżu głównej drogi na Lotnisku umieszczono murowane tablice ozdobione mozaikami. Niektóre z nich przedstawiały flagi poszczególnych republik związku radzieckiego oraz flagi rodzajów sił zbrojnych.
Główne zaopatrzenie Lotniska dokonywano transportem kołowym. Ale lotnisko dysponowało także bocznicą kolejową. Jej długość wynosiła około 3 000 m. Była odnogą linii kolejowej Chojnów-Bolesławiec i dochodziła na teren bazy od strony południowej.
Tory kolejowe przecinające główne skrzyżowanie drogowe na Lotnisku. W prawym górnym rogu słabo widoczny drugi tor.
Lotnisko Krzywa w wolnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Lotnisko Krzywa w Polskie ręce zostało przekazane jesienią 1993 roku. W planach MON miało zostać zajęte przez Polskie Lotnictwo Wojskowe, ale na planach się skończyło. Próbowano reaktywować Lotnisko jako cywilne. Zawiązano nawet spółkę Krzywa S.A. Planowano zbudować terminal cargo i obsługiwać ruch towarowy. Z planów jednak nic nie wyszło. Właścicielem gruntu została Gmina Gromadka. W 1997 roku, teren przekazano Legnickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. W efekcie lotnicze plany zagospodarowania Lotniska rozeszły się jak mgła. Teren szybko rozparcelowano i przeznaczono pod inwestycje.
Osiedle mieszkalne Krzywa.
Osiedle mieszkaniowe rozpoczęto budować w okresie niemieckim. Początkowo powstało około 16 bloków, dwupiętrowych, podpiwniczonych, z zagospodarowanym poddaszem. W 60-tych latach na osiedlu zbudowano także bloki określane jako typ Bolesławiec. Bloki te to jeszcze nie „wielka płyta”, ale wiele elementów było wykonanych już z prefabrykatów. Ostatnimi zbudowanymi blokami były bloki typu Leningrad. Są to pięciopiętrowe budynki, podpiwniczone. Typowa wielka płyta. Trzy lub pięcio-klatkowe. Bez wind. Stolarka drewniana. Okna ograniczone do jednego wzoru. Większość z nich powstała z początkiem 80-tych latach XX wieku. Wszystkie elementy budynków przywożono transportem kolejowym z fabryk na terenie CCCP. Bloki typu Leningrad na terenie Rzeczypospolitej możemy spotkać w co najmniej 11 byłych radzieckich bazach.
Po wyprowadzce Rosjan bloki były w tragicznym stanie. Pozbawione wszystkiego. Pozostały dosłownie tylko ściany. Obecnie powoli, lecz systematycznie bloki są remontowane. Dużo mieszkań znalazło już nowych właścicieli. Administracyjnie osiedle znalazło się pod władzą Gminy Warta Bolesławiecka. Czasami nazywa się je osiedlem miejscowości Szczytnica. A więc nazwa Osiedle Krzywa, przeszło do historii.
Opracował Karol Placha Hetman
Podziękowania dla portalu www.fortyfikacje, za udostępnienie zdjęć.