Kraków 2022-05-02
Lokomotywy Spalinowe S200, T770, ČME3.
Lokomotywa spalinowa z przekładnią elektryczną typu S200 (w Polsce), typu T770 (w Czechosłowacji) typu ČME3 (w CCCP) była produkowana w okresie 1963 - 1991 przez zakłady ČKD Praga, głównie dla sowieckich kolei SŽD. Z uwagi na niewydolną gospodarkę państwa moskiewskiego, rosjanie zawsze przymuszali państwa podległe do produkcji maszyn i urządzeń na potrzeby CCCP. Maszyn trwałych ale nieekonomicznych.
Lokomotywa typu ČME3 jest kontynuacją rodziny mniejszych i słabszych lokomotyw oznaczonych typ 721 / ČME2. Lokomotywa typu ČME3 (ЭМЭ3) jest przeznaczona do ciężkich prac manewrowych i prowadzenia lekkich składów towarowych. Skrót ČME (ЭМЭ) pochodzi od języka rosyjskiego i oznacza w wolnym tłumaczeniu „Czechosłowacki Manewrowy System z Przekładnią Elektryczną”. Projekt lokomotywy został opracowany w CCCP, ale budowa prototypu była prowadzona w Czechosłowacji. Inżynierowie czechosłowaccy wprowadzili wiele zmian i dostosowali lokomotywę do technologii używanych w Czechosłowcji. Popdpatrywano także rozwiązania techniczne stsosowane w USA. Lokomotywa ČME3 w Czechosłowacji otrzymała przydomek „trzmiel” (ćmielak) lub „duży trzmiel”, podobnie jak w Czechosłowacji samolot rolniczy Zlin-37 Ćmielak.
Idea opracowania ciężkiej lokomotywy manewrowej zrodziła się w CCCP w drugiej połowie 50-lat. Stosowane do tej pory lokomotywy manewrowe nie nadawały się do ciężkiej pracy manewrowej i często były łączone dwie razem, co nie było efektywne. Glównie były to lokomotywy ČME2, bazujące na serii T 458. Po przywiezieniu projektu z Moskwy do Pragi, na czele zespołu inżynierów w Czechosłaowacji stanął inż. Bohumír Jankovský. W Czechosłowacji projekt otrzymał oznaczenie T 669, a w CCCP był już oznaczony ČME3. Pod koniec 1962 roku, dwie lokomotywy ČME3-001 i 002 trafiły do CCCP. Przypisano je do lokomotywowni Moskwa-Ljublino i rozpoczęto jazdy testowe.
Produkcję ČME3 rozpoczęto w 1963 roku, a większość egzemplarzy dostarczono do CCCP. Tych lokomotyw do CCCP trafiło 7 459 egzemplarzy. Kilkaset egzemplarzy wyeksportowano do innych krajów, w tym do Polski. Większość lokomotyw ČME3 nadal jest eksploatowana w tych krajach (2022 rok). Produkcję zakończono w 1991 roku.
Następcą lokomotywy ČME3 miała być super ciężka lokomotywa manewrowa ČME5. Była opracowana w ČKD Praga pod koniec 80-lat. Lokomotywa była ośmio-osiowa. Zbudowano prototypy, ale produkcji seryjnej nie rozpoczęto, bo CCCP się rozsypał.
Lokomotywę ČME3 prdukowano przez 28 lat, praktycznie bez większych zmian. Produkcja dla CCCP była priorytetowa, dlatego produkcja na potrzeby krajów gdzie są noramlne tory została przeniesiona do zakładu SMZ (Zakłady Inżynieryjno-Hutnicze) w Dubnicach. Tutaj budowano glównie ostoje i wózki jezdne na normalne tory. Produkcja lokomotyw na noramlane tory trwała do 1972 roku.
W 1977 roku, w lokomotywie po raz pierwszy testowano hamulec elektrodynamiczny. Ale system był awaryjny i testy prowadzono jeszcze przez długie lata.
W 80-latach testowano lokomotywy wyposażone elektroniczne obwody sterujące. Ale tych lokomotyw zbudowano mniej niż 250 egzemplarzy. Tłumaczono, że poprzedni układ jest tańszy, prostrzy i mniej awaryjny.
Testowano lokomotywy, które były napędzane gazem ziemnym. Także bez sukcesu. Do testów z zasilaniem gazem ziemnym powrócono w Moskwie w lokomotywowni Lichobory-Okružnyew, 2011 roku, w lokomotywie oznaczonej ČME3-1994. Propaganda podała, że zaoszczędzono dużo oleju napędowego. Inne projekty pozostały tylko na papierze.
W 1994 roku, Czechy musiały wstrzymać produkcję ČME3, bo nie było chętnych na nową, przestarzałą maszynę, która zużywała dużo oleju napędowego. W dodatku, niektórzy odbiorcy nie uregulowi wyatwionych faktur za przekazane lokomotywy.
Obecnie w państwe moskiewskim nadal jest ekploatowanych ponad 7 000 lokomotyw ČME3. Można je spotkać we wszystkich częściach państwa moskiewskiego, na Syberii i na pustyniach, od krajów bałtyckich po wybrzeże Pacyfiku. Można je spotkać w Mongolii i w Chinach. Nie ma czym ich zastąpić.
Konstrukcja ČME3, T770 (T669), S200.
Lokomotywa wsparta jest na dwóch trzyosiowych wózkach jezdnych. Na wózkach spoczywa ostoja. Do ostoi przymocowano wszystkie podstwowe podzespoły lokomotywy. Stanowisko maszynisty znajduje się bliżej tylnego końca lokomotywy. Lokomotywa ma agregat prądotwórczy, który składa się z silnika spalinowego K 6 S 310 DR, o mocy 993 kW przy 750 obr/min. Z silnikiem połaczona jest prądnica prądu stałego oraz sprężarka powietrza. Silnik gabarytowo jest wąski ale wysoki. To spowodowłao, że umieszczony jest pod waską, ale wysoką maską. Producentem silnika była fabryka motorowa ČKD Naftové w Pradze-Smíchovie, w której w 1980 roku, był pożar. Silniki produkowano także w zakładzie ČKD Plotiště nad Labem. Silnik ma pojemność skokową 163,2 litra, a jednostkowe zużycie paliwa to 221 g/kWh, czyli około 350 litrów oleju napędowego na godzinę pełnej mocy. Paliwo pobierane jest z 6 000 litrowego zbiornika zawieszonego na ramie między podwoziem. Silnik jest na stałe połączony z generatorem trakcyjnym, który wytwarza energię elektryczną dla silników trakcyjnych. Lokomotywa ma sześć silników trakcyjnych, po jednym na każdy zestaw kołowy. Łączna moc układu przesyłowego wynosi 885 kW, co w porównaniu z Polską lokomotywą SM42 nie jest rewelacją, nie wspominając o lokomotywach SU45 i SU46.
lokomotywy eksportowane do CCCP mają ruski układ hamulcowy Matrosov. Lokomotywy na inne rynki mają hamulce firmy Škoda. Hamulec podstawowy to hamulec klockowy. Lokomotywy dla CCCP mają inne sprzegi i są pozbawione typowych zderzaków. Ruska lokomotywa ma masę 123 000 kg, a pozostałe mają masę 114 600 kg. W ruskich lokomotywach dodano więcje stali w konstrukcji kabiny. Lokomotywy są przystosowane do pracy w temperaturze do - 60 stopni Celsjusza, ale kabina maszynisty nie jest ogrzewana. Maszyniści wstawiali sobie do środka węglowe piecyki. Lokomotywa nie ma także układów ogrzewania wagonów (parowo lub elektrycznie). Standardowo lokomotywy malowano na zielono z czarną ostoją i czerwonym dodatkami.
S200 w Polsce.
W Polsce lokomotywy T770 zostały oznaczone S200. Ogółem sprowadzono do Polski 143 egzemplarzy lokomotyw T770, które podjęły pracę na torach przemysłowych. Pierwsze 60 egzemplarzy zakupiono w 1966 roku, dla obsługi huty kombinatu metalurgicznego imieniem Włodzimierza Lenina w Krakowie (Nowa Huta). W kolejnych latach lokomotywy trafiły do innych użytkowników i pracowały, na przykład w kpalniach wegla kamiennego i w innych hutach. Pewna liczba lokomotyw została też sprowadzona przez prywatnych operatorów bezpośrednio z Czech. W grudniu 2009 roku, w kraju znajdowało się 130 lokomotyw tego typu.
Dane T-T S200:
Układ osi Co’Co’. Masa służbowa 114 600 kg. Długość 17,24 m. Szerokość 3,15 cm. Wysokość 4,63 m. Średnica kół 1,05 m. Silnik spalinowy K6S310DR, o pojemności V=163 litrów. Moc 993 kW. Zbiornik paliwa 6 000 litrów. Prędkość konstrukcyjna 90 km/h. Siła pociagowa 280 kN. Lokomotywa ma mozliwość jazdy ukrotnionej. W kabinie maszynisty nie ma ogrzewania.
Opracował Karol Placha Hetman