Kraków 2018-09-07
Instytut Lotnictwa JK-1 Trzmiel.
150b Rozdział 1957 rok. Polska.
Historia.
W połowie 50-lat modna stała się idea lekkiego śmigłowca jednomiejscowego. Tego typu śmigłowce konstruowano w USA, Francji i Holandii. Niektóre te śmigłowce trafiły do produkcji seryjnej: YH-32 Hornet w USA i H-3 Kolibre w Holandii. Dlatego nie należy myśleć, że śmigłowiec JK-1 był złym pomysłem. Pionierską pracę nad podobnym śmigłowcem podjął zespół konstruktorów kierowany przez inżyniera Jerzego Kotlińskiego. Prace prowadzono w Instytucie Lotnictwa w Warszawie na zlecenie Wojska Polskiego. Śmigłowiec miał być prostą konstrukcją, bez obudowy i zamkniętego kokpitu. Do zadań śmigłowca miało należeć patrolowanie i zadania łącznikowe.
Najciekawszy miał być jednak nowoczesny napęd. Składał się on z dwóch silników strumieniowych, które umieszczono na końcach łopat wirnika nośnego. Dwa silniki były typu odrzutowego, strumieniowe. Silniki strumieniowe zbudował doktor inżynier Stanisław Wójcicki. Silniki powstały w czterech różnych wersjach. Wszystkie prototypy silników charakteryzowały się niewielkimi gabarytami i małą masą. Silniki zamontowane na śmigłowcu miały ciąg 0,12 kN, przy prędkości 180 m/s. Przewody paliwowe do silników umieszczono w łopatach wirnika nośnego.
Projekt śmigłowca opracowano w latach 1955-1956. W 1957 roku, w Zakładzie Produkcji Doświadczalnej zbudowano pierwszy prototyp śmigłowca. Otrzymał on oznaczenie JK-1 Trzmiel. Nazwa JK-1 pochodzi od inicjałów głównego konstruktora - Jerzy Kotliński
W dniu 15 czerwca 1957 roku, śmigłowiec ustawiono na stanowisku doświadczalnym i rozpoczęto testy. Aby silnik strumieniowy pracował musiał mieć pewną prędkość postępową. Dla rozkręcenia wirnika nośnego użyto silnika elektrycznego. W przyszłości planowano używać małe silniki rakietowe na paliwo stałe.
Próby pierwszego prototypu trwały zaledwie tydzień. W dniu 21 czerwca 1957 roku, w czasie jednego z kolejnych testów doszło do tragedii. Urwał się jeden z silników. W efekcie śmierć poniósł pilot doświadczalny inżynier Antoni Śmigiel. Inne osoby były ranne: inżynier Bronisław Żurakowski, mechanik Wacław Gipsiak. Śmigłowiec uległ zniszczeniu.
Po pewnym czasie wznowiono testy na drugim prototypie. Drugi prototyp miał kilka zmian konstrukcyjnych. Na przykład, inaczej była usztywniona belka ogonowa. Wykryte wady systematycznie usuwano. Zbudowano jeszcze trzeci prototyp śmigłowca. Testy trwały do października 1959 roku. Program przerwano z końcem 1959 roku, bez wykonania pierwszego swobodnego lotu.
W 1958 roku, także doszło do urwania się silnika. Żadna osoba nie została ranna, bo testy prowadzono zdalnie, automatycznie. Ta kolejna awaria była głównym powodem przerwania dalszych prac. Zachowany prototyp JK-1 Trzmiel trafił na ekspozycję Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. Obecnie jest to Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Konstrukcja.
Konstrukcja śmigłowca jest przestrzenna. Napęd stanowią dwa silniki strumieniowe. Zbiornik paliwa o pojemności 100 litrów.
Dane T-T śmigłowca JK-1 Trzmiel:
Długość kadłuba 2,95 m. Wysokość 2,14 m. Średnica wirnika nośnego 7,0 m. Masa własna 140 kg. Masa użyteczna 200 kg. Masa startowa 340 kg. Prędkość maksymalna 131 km/h (obliczeniowo). Prędkość przelotowa 105 km/h (obliczeniowo). Wznoszenie maksymalne pionowo 10 m/s (obliczeniowo). Pułap maksymalny 5 500 m (obliczeniowo). Zasięg lotu 20 km (obliczeniowo). Czas lotu 15 minut (obliczeniowo).
Zestawienie.
Zbudowano trzy prototypy. Jeden pozostały śmigłowiec znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Opracował Karol Placha Hetman